Chấm Dứt Hoạt Động Ban Quản Lý An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm TP.HCM: Bước Chuyển Mình Quan Trọng

An toàn vệ sinh thực phẩm luôn là vấn đề trọng yếu, đặc biệt tại một đô thị sầm uất và đa dạng ẩm thực như TP.HCM. Để đảm bảo sức khỏe cho người dân và nâng cao uy tín cho ngành thực phẩm, công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực này cần được tổ chức hiệu quả. Một mô hình thí điểm đã tồn tại trong nhiều năm nhằm mục tiêu tập trung đầu mối quản lý chính là Ban Quản lý An toàn Thực phẩm TP.HCM. Tuy nhiên, một sự thay đổi lớn vừa diễn ra, đánh dấu một bước ngoặt mới trong công tác đảm bảo an toàn thực phẩm tại thành phố này. Từ ngày 1 tháng 1 năm 2024, Ban Quản Lý An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm TP.HCM chính thức chấm dứt hoạt động, nhường chỗ cho một cơ quan chuyên trách ở cấp cao hơn. Sự kiện này không chỉ là thay đổi về mặt hành chính mà còn tác động sâu sắc đến cách thức quản lý, kiểm soát và phát triển ngành thực phẩm trên địa bàn thành phố, từ các cơ sở sản xuất quy mô lớn đến từng gánh hàng rong trên phố, bao gồm cả việc cấp phát các loại giấy chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm và giấy chứng nhận an toàn thực phẩm. Việc hiểu rõ bối cảnh, quá trình hoạt động, và sự chuyển đổi này là cần thiết đối với mọi tổ chức, cá nhân hoạt động trong lĩnh vực thực phẩm cũng như người tiêu dùng tại TP.HCM.

Bối Cảnh và Quá Trình Thí Điểm Của Ban Quản Lý An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm TP.HCM

Trước khi có mô hình Ban Quản lý, công tác quản lý an toàn thực phẩm tại TP.HCM được phân tán cho nhiều sở, ngành khác nhau như Y tế, Công Thương, Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn. Sự chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ và đôi khi là trách nhiệm đã gây ra không ít khó khăn trong việc kiểm soát chặt chẽ toàn bộ chuỗi cung ứng thực phẩm, từ trang trại đến bàn ăn. Nhận thức được những thách thức này, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 2349/QĐ-TTg ngày 5 tháng 12 năm 2016 về việc thành lập Ban Quản lý An toàn Thực phẩm TP.HCM theo mô hình thí điểm.

Mục đích chính của việc thành lập Ban là tạo ra một cơ quan đầu mối duy nhất, chịu trách nhiệm xuyên suốt trong việc quản lý an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố. Mô hình này được kỳ vọng sẽ khắc phục tình trạng phân mảnh quản lý, nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các cấp, các ngành, từ đó tăng cường khả năng phát hiện, ngăn chặn và xử lý các vi phạm về an toàn thực phẩm. Ban Quản lý An toàn Thực phẩm TP.HCM ra đời với sứ mệnh thực thi pháp luật về an toàn, vệ sinh thực phẩm, kiểm soát chất lượng sản phẩm, cấp phép hoạt động cho các cơ sở và thanh tra, kiểm tra việc tuân thủ các quy định.

Thời gian thí điểm ban đầu được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, qua quá trình hoạt động, UBND TP.HCM nhận thấy những kết quả tích cực bước đầu mà mô hình này mang lại. Việc tập trung quyền lực và trách nhiệm vào một đầu mối đã giúp công tác quản lý trở nên mạch lạc và hiệu quả hơn. Trước khi kết thúc thời gian thí điểm, UBND TP.HCM đã nhiều lần có tờ trình kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép kéo dài thời gian hoạt động của Ban để tiếp tục hoàn thiện mô hình và đánh giá toàn diện hơn.

Chấm dứt hoạt động của Ban Quản lý an toàn thực phẩm TP.HCM

Phó thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành các quyết định cho phép kéo dài hoạt động của Ban, lần gần nhất là từ ngày 1 tháng 4 năm 2023 cho đến khi Thủ tướng Chính phủ có quyết định chính thức về mô hình hoạt động tiếp theo. Đây là lần thứ hai Ban được gia hạn thí điểm sau ba năm chính thức đi vào hoạt động (kể từ ngày 1 tháng 4 năm 2020). Quá trình kéo dài này cho thấy sự thận trọng và mong muốn có được mô hình quản lý an toàn thực phẩm tối ưu nhất cho một đô thị đặc biệt như TP.HCM. Trong suốt thời gian này, Ban đã thực hiện các nhiệm vụ quan trọng, góp phần kiểm soát chất lượng và đảm bảo giấy phép vệ sinh an toàn thực phẩm cho hàng ngàn cơ sở kinh doanh.

Chức Năng và Nhiệm Vụ Quan Trọng Của Ban Quản Lý An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm

Ban Quản lý An toàn Thực phẩm TP.HCM được thành lập không chỉ để điều phối mà còn trực tiếp thực hiện nhiều chức năng quản lý nhà nước quan trọng liên quan đến toàn bộ chuỗi thực phẩm. Các nhiệm vụ của Ban bao trùm từ khâu sản xuất ban đầu cho đến tiêu dùng cuối cùng, nhằm đảm bảo mọi sản phẩm đưa ra thị trường đều an toàn cho sức khỏe cộng đồng.

Các lĩnh vực mà Ban Quản lý phụ trách rất rộng, bao gồm:

1. Quản lý quá trình sản xuất, sơ chế, chế biến: Giám sát các hoạt động diễn ra tại các cơ sở sản xuất, chế biến thực phẩm để đảm bảo tuân thủ các quy trình vệ sinh, sử dụng nguyên liệu an toàn và áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật cần thiết.
2. Quản lý quá trình bảo quản, vận chuyển, lưu thông, kinh doanh: Kiểm tra điều kiện bảo quản tại kho bãi, phương tiện vận chuyển thực phẩm để đảm bảo nhiệt độ, độ ẩm phù hợp, tránh lây nhiễm chéo. Giám sát hoạt động kinh doanh tại chợ, siêu thị, cửa hàng tiện lợi, đảm bảo sản phẩm bày bán có nguồn gốc rõ ràng và được bảo quản đúng cách.
3. Quản lý nhóm sản phẩm cụ thể:
   • Phụ gia thực phẩm, chất hỗ trợ chế biến: Kiểm soát việc sử dụng các loại phụ gia, chất hỗ trợ chế biến theo đúng danh mục cho phép và hàm lượng quy định, tránh lạm dụng gây hại.
   • Nước uống đóng chai, nước khoáng thiên nhiên: Đảm bảo chất lượng và vệ sinh trong quá trình sản xuất, đóng chai các sản phẩm nước giải khát.
   • Thực phẩm chức năng: Kiểm soát chất lượng, công bố tiêu chuẩn và quảng cáo đối với nhóm sản phẩm này.
4. Quản lý sản xuất nông sản, vật nuôi: Giám sát các khâu sản xuất, thu gom, giết mổ đối với các sản phẩm thiết yếu như ngũ cốc, thịt gia súc/gia cầm, thủy sản, rau củ quả, trứng, sữa. Đảm bảo an toàn từ nguồn gốc chăn nuôi, trồng trọt, tránh tồn dư hóa chất, kháng sinh vượt quá mức cho phép.
5. Cấp, đình chỉ, thu hồi giấy chứng nhận, xác nhận: Đây là một trong những chức năng quyền lực nhất của Ban. Ban có thẩm quyền cấp các loại giấy phép an toàn thực phẩm, giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm cho các tổ chức, cá nhân hoạt động trong lĩnh vực này. Ngược lại, khi phát hiện vi phạm, Ban có thể đình chỉ hoặc thu hồi các loại giấy tờ này, buộc cơ sở phải ngừng hoạt động hoặc khắc phục hậu quả.
6. Thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm: Tổ chức các đoàn thanh tra, kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất tại các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm. Xử lý các hành vi vi phạm hành chính theo thẩm quyền hoặc chuyển hồ sơ sang cơ quan chức năng khác nếu có dấu hiệu hình sự.

Vai trò của Ban Quản lý An toàn Thực phẩm đặc biệt quan trọng trong việc kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm thức ăn đường phố. Với mật độ và sự đa dạng của hàng quán vỉa hè tại TP.HCM, việc quản lý nhóm này luôn là một thách thức lớn. Ban đã có những nỗ lực trong việc tuyên truyền, hướng dẫn và kiểm tra, góp phần nâng cao ý thức và đảm bảo điều kiện vệ sinh cho hoạt động này.

Đánh Giá Hiệu Quả Thí Điểm và Sự Cần Thiết Của Mô Hình Mới

Sau 6 năm hoạt động thí điểm (2016-2022) và các lần gia hạn, UBND TP.HCM đã có những đánh giá chính thức về hiệu quả của Ban Quản lý An toàn Thực phẩm. Theo đánh giá này, mô hình Ban Quản lý đã bước đầu khẳng định chủ trương đúng đắn về việc thành lập một cơ quan đầu mối quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm.

Những kết quả tích cực được ghi nhận bao gồm:

• Tăng cường sự phối hợp: Việc tập trung quyền hạn và trách nhiệm vào một cơ quan đã giúp giảm thiểu sự chồng chéo giữa các sở, ngành trước đây, tạo sự phối hợp nhịp nhàng hơn trong công tác kiểm tra, hậu kiểm.
• Nâng cao hiệu quả xử lý: Có một đầu mối rõ ràng giúp việc tiếp nhận thông tin phản ánh, điều tra, xử lý các vụ việc liên quan đến an toàn thực phẩm trở nên nhanh chóng và hiệu quả hơn.
• Cải thiện nhận thức: Hoạt động của Ban góp phần nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật về an toàn thực phẩm của các cơ sở sản xuất, kinh doanh và cả người tiêu dùng.
• Thúc đẩy chuẩn hóa: Việc siết chặt quản lý và cấp phép đã khuyến khích các cơ sở đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, quy trình sản xuất để đáp ứng các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, việc hoạt động dưới mô hình “Ban Quản lý” thí điểm cũng có những hạn chế nhất định về mặt cơ chế, tổ chức bộ máy so với một cơ quan hành chính nhà nước chính thức. Đặc biệt, với đặc thù là một đô thị lớn nhất cả nước, TP.HCM cần một cơ chế quản lý an toàn thực phẩm mạnh mẽ, linh hoạt và phù hợp hơn. Do đó, việc chuyển đổi mô hình hoạt động được xem là cần thiết để nâng tầm công tác quản lý an toàn thực phẩm tại thành phố. Sự chuyển đổi này không chỉ đơn thuần là thay tên đổi họ, mà còn hứa hẹn những cải tiến về cơ cấu tổ chức, nhân sự và thẩm quyền, tạo điều kiện tốt hơn cho việc thực thi pháp luật và đảm bảo an toàn cho hàng triệu người dân.

Chuyển Giao Sang Sở An Toàn Thực Phẩm TP.HCM – Bước Ngoặt Mới

Trước khi kết thúc thời gian thí điểm kéo dài của Ban Quản lý, TP.HCM đã xúc tiến việc xây dựng và trình đề án thành lập Sở An toàn Thực phẩm. Đây là một động thái quan trọng, thể hiện quyết tâm của lãnh đạo thành phố trong việc xây dựng một hệ thống quản lý an toàn thực phẩm chính quy và hiệu quả.

Tại kỳ họp thứ 11, sáng ngày 19 tháng 9 năm 2023, Hội đồng nhân dân TP.HCM khóa X đã xem xét và thống nhất thông qua nghị quyết về việc thành lập Sở An toàn Thực phẩm TP.HCM. Nghị quyết này là cơ sở pháp lý quan trọng, chính thức “khai sinh” ra cơ quan chuyên môn cấp Sở đầu tiên trên cả nước về lĩnh vực này.

TP.HCM thành lập Sở An toàn thực phẩm đầu tiên trên cả nước
Hình ảnh minh họa sự kiện HĐND TP.HCM thông qua Nghị quyết thành lập Sở An toàn Thực phẩm.

Theo nghị quyết của HĐND và quyết định của Thủ tướng, Sở An toàn Thực phẩm TP.HCM chính thức hoạt động từ ngày 1 tháng 1 năm 2024. Đây cũng là thời điểm chấm dứt hoạt động của Ban Quản lý An toàn Thực phẩm TP.HCM.

Việc chuyển giao từ Ban Quản lý sang Sở là một quá trình cần được thực hiện một cách bài bản và khoa học để đảm bảo không bị gián đoạn công tác quản lý nhà nước. UBND TP.HCM có trách nhiệm chỉ đạo thực hiện các công tác chuyển giao nhân sự, hồ sơ tài chính, hồ sơ công việc từ Ban sang Sở theo nguyên tắc nguyên trạng và tuân thủ các quy định của pháp luật. Điều này đảm bảo rằng kinh nghiệm, dữ liệu và nguồn lực tích lũy được trong thời gian thí điểm sẽ được kế thừa và phát huy bởi cơ quan mới.

Sự ra đời của Sở An toàn Thực phẩm TP.HCM mang ý nghĩa quan trọng. Ở cấp Sở, cơ quan này sẽ có vị thế pháp lý vững chắc hơn, cơ cấu tổ chức đầy đủ và thẩm quyền rộng hơn so với một Ban Quản lý thí điểm. Điều này tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc triển khai các chính sách, quy định về an toàn thực phẩm, đầu tư vào hạ tầng kỹ thuật (như phòng kiểm nghiệm), và nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ. Việc có một Sở chuyên ngành cũng thể hiện sự coi trọng đặc biệt của thành phố đối với lĩnh vực an toàn thực phẩm, vốn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và đời sống của người dân.

Tác Động Của Việc Chấm Dứt Hoạt Động Ban Quản Lý Đối Với Doanh Nghiệp và Người Dân

Việc chuyển đổi từ ban quản lý an toàn vệ sinh thực phẩm sang Sở An toàn Thực phẩm chắc chắn sẽ có những tác động nhất định đến các chủ thể liên quan, bao gồm cả doanh nghiệp và người dân.

Đối với doanh nghiệp và cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm:

• Thay đổi về thủ tục hành chính: Các thủ tục liên quan đến cấp, đổi, gia hạn các loại giấy tờ như giấy chứng nhận an toàn thực phẩm, giấy phép vệ sinh an toàn thực phẩm sẽ do Sở An toàn Thực phẩm tiếp nhận và xử lý thay vì Ban Quản lý. Doanh nghiệp cần cập nhật thông tin về địa chỉ liên hệ, quy trình nộp hồ sơ mới (nếu có thay đổi) để đảm bảo công việc được liên tục.
• Kỳ vọng về sự minh bạch và hiệu quả: Với tư cách là một cơ quan cấp Sở chính quy, Sở An toàn Thực phẩm được kỳ vọng sẽ có quy trình làm việc chuyên nghiệp, minh bạch và hiệu quả hơn trong việc giải quyết các hồ sơ hành chính cũng như công tác thanh tra, kiểm tra. Điều này có thể giúp giảm bớt thời gian và chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.
• Yêu cầu tuân thủ có thể chặt chẽ hơn: Vị thế và nguồn lực mạnh mẽ hơn của Sở có thể dẫn đến việc tăng cường các hoạt động kiểm tra, giám sát. Các doanh nghiệp cần chuẩn bị sẵn sàng để đáp ứng các yêu cầu ngày càng cao về an toàn thực phẩm, đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập và người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến sức khỏe. Các quy định liên quan đến vệ sinh an toàn thực phẩm thức ăn đường phố cũng có thể được chuẩn hóa và quản lý hiệu quả hơn.

Đối với người dân và người tiêu dùng:

• Niềm tin được củng cố: Việc thành lập một Sở chuyên trách thể hiện cam kết mạnh mẽ của TP.HCM trong việc bảo vệ sức khỏe người dân thông qua việc kiểm soát an toàn thực phẩm. Điều này góp phần củng cố niềm tin của người tiêu dùng vào chất lượng các sản phẩm thực phẩm được lưu thông trên thị trường.
• Kỳ vọng về thực phẩm an toàn hơn: Với hệ thống quản lý được cải thiện, người dân có quyền kỳ vọng vào việc giảm thiểu các vụ ngộ độc thực phẩm, sản phẩm kém chất lượng hoặc chứa chất cấm. Công tác kiểm tra, xử lý vi phạm hiệu quả hơn sẽ là rào cản đối với các hành vi kinh doanh phi pháp.
• Dễ dàng hơn trong việc phản ánh thông tin: Một cơ quan đầu mối chính quy có thể tạo kênh tiếp nhận thông tin phản ánh từ người dân hiệu quả và dễ tiếp cận hơn. Khi phát hiện các dấu hiệu vi phạm an toàn thực phẩm, người dân có thể liên hệ với Sở để được hỗ trợ và xử lý kịp thời.

Việc chuyển giao này là một bước tiến tích cực, nhưng thành công cuối cùng phụ thuộc vào cách thức Sở An toàn Thực phẩm TP.HCM vận hành, phối hợp với các đơn vị khác và triển khai các chiến lược quản lý trong thực tế. Sự chủ động cập nhật thông tin và tinh thần hợp tác từ phía doanh nghiệp và người dân cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một môi trường thực phẩm an toàn và lành mạnh cho toàn thành phố.

Kết Luận

Sự kiện chấm dứt hoạt động của ban quản lý an toàn vệ sinh thực phẩm TP.HCM và sự ra đời của Sở An toàn Thực phẩm TP.HCM là một dấu mốc quan trọng trong công tác quản lý an toàn thực phẩm tại đô thị lớn nhất Việt Nam. Giai đoạn thí điểm của Ban Quản lý đã mang lại những kinh nghiệm quý báu và bước đầu khẳng định hiệu quả của mô hình cơ quan đầu mối. Tuy nhiên, để đối phó với những thách thức ngày càng phức tạp của ngành thực phẩm hiện đại và đáp ứng kỳ vọng của người dân, việc chuyển đổi sang một cơ quan cấp Sở chính quy là bước đi cần thiết và phù hợp với xu thế phát triển.

Sở An toàn Thực phẩm TP.HCM, với vị thế pháp lý vững chắc và nguồn lực được kỳ vọng sẽ dồi dào hơn, có trách nhiệm kế thừa và phát huy những thành quả của Ban Quản lý trước đây. Cơ quan mới này sẽ là đầu tàu trong việc thực thi pháp luật, kiểm soát chặt chẽ toàn bộ chuỗi cung ứng thực phẩm, từ sản xuất đến tiêu dùng. Mục tiêu cuối cùng là đảm bảo mọi sản phẩm thực phẩm lưu hành trên địa bàn thành phố đều đạt chuẩn an toàn, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và nâng cao uy tín cho ngành ẩm thực đặc sắc của TP.HCM.

Đối với các doanh nghiệp và cá nhân hoạt động trong ngành, việc chủ động tìm hiểu về cơ cấu tổ chức mới, các quy định và thủ tục hành chính của Sở là điều bắt buộc để đảm bảo tuân thủ pháp luật và hoạt động kinh doanh thuận lợi. Về phía người dân, sự ra đời của Sở An toàn Thực phẩm mang đến niềm tin và kỳ vọng về một tương lai thực phẩm an toàn hơn. Sự phối hợp giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người dân sẽ là chìa khóa để TP.HCM đạt được mục tiêu này, xây dựng một môi trường sống và kinh doanh lành mạnh, nơi an toàn thực phẩm được đặt lên hàng đầu.