Bảo hiểm y tế (BHYT) đóng vai trò trụ cột trong hệ thống an sinh xã hội của Việt Nam, thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với sức khỏe toàn dân. Chính sách này không chỉ giúp người dân giảm bớt gánh nặng tài chính khi ốm đau, bệnh tật mà còn góp phần thực hiện công bằng xã hội trong chăm sóc sức khỏe. Trong những năm qua, hệ thống BHYT đã có những bước phát triển đáng ghi nhận, thể hiện qua tỷ lệ bao phủ ngày càng tăng và những cải cách thủ tục hành chính tích cực. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, quá trình triển khai chính sách vẫn còn tồn tại không ít vướng mắc. Việc nhận diện rõ những Bất Cập Trong Chính Sách Bảo Hiểm Y Tế là bước đi cần thiết để tìm ra giải pháp khắc phục, hướng tới mục tiêu bao phủ BHYT toàn dân một cách bền vững và hiệu quả, đảm bảo mọi người dân đều được tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích những thách thức đang tồn tại và đề xuất các giải pháp khả thi.
Thực trạng và những bất cập nổi cộm trong chính sách BHYT hiện nay
Nội dung
Mặc dù đạt được những kết quả tích cực, việc thực thi chính sách BHYT tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều khó khăn và hạn chế cần được giải quyết triệt để.
Khó khăn trong việc mở rộng đối tượng tham gia BHYT
Số liệu cuối năm 2023 cho thấy Việt Nam có 93,307 triệu người tham gia BHYT, đạt tỷ lệ bao phủ khoảng 93,35% dân số, tăng 2,45% so với năm 2022. Đây là một con số ấn tượng, tuy nhiên, tỷ lệ tham gia chưa đồng đều giữa các vùng miền và nhóm đối tượng. Vẫn còn một bộ phận không nhỏ người dân, đặc biệt là ở các khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và các nhóm yếu thế khác chưa tiếp cận được với chính sách BHYT.
Một thách thức lớn khác là tình trạng doanh nghiệp chậm đóng, trốn đóng BHYT cho người lao động vẫn còn diễn ra, dù đã có những cải thiện (năm 2023, tỷ lệ chậm đóng còn 2,69% tổng số phải thu, giảm mạnh so với 6% năm 2016, và đã thu hồi được trên 2.023 tỷ đồng tiền chậm đóng). Bên cạnh đó, việc vận động nhóm lao động phi chính thức (lao động tự do, hộ kinh doanh cá thể, nông dân) tham gia BHYT còn nhiều hạn chế do thiếu cơ chế khuyến khích đủ mạnh và thói quen chưa hình thành.
Hạn chế về chất lượng dịch vụ và cung ứng
Một trong những bất cập gây bức xúc là tình trạng thiếu hụt thuốc, vật tư y tế tại nhiều cơ sở khám chữa bệnh BHYT. Điều này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người bệnh mà còn gây khó khăn cho các cơ sở y tế trong việc cung cấp dịch vụ. Bên cạnh đó, thủ tục thanh toán chi phí khám chữa bệnh BHYT đôi khi còn phức tạp, gây phiền hà cho cả người bệnh và cơ sở y tế.
Chất lượng dịch vụ y tế cũng là một vấn đề đáng quan tâm. Nhiều cơ sở y tế, nhất là tuyến dưới và ở vùng khó khăn, còn thiếu thốn về nhân lực chất lượng cao, cơ sở vật chất, trang thiết bị chưa đáp ứng yêu cầu. Tình trạng quá tải ở các bệnh viện tuyến trên vẫn diễn ra phổ biến, làm giảm chất lượng khám chữa bệnh và trải nghiệm của người bệnh, từ đó làm giảm niềm tin và động lực tham gia BHYT của người dân.
Thách thức trong quản lý và thực thi chính sách
Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về BHYT dù đã được quan tâm sửa đổi, bổ sung nhưng vẫn còn một số quy định chưa thực sự rõ ràng, thiếu đồng bộ, gây khó khăn trong quá trình tổ chức thực hiện và giám sát. Sự phối hợp giữa các Bộ, ngành liên quan (Y tế, Tài chính, Lao động – Thương binh và Xã hội, Bảo hiểm xã hội Việt Nam) và chính quyền địa phương đôi lúc còn chưa chặt chẽ, dẫn đến sự chậm trễ, thiếu nhất quán trong triển khai chính sách.
Một vấn đề nhức nhối khác là tình trạng lạm dụng, gian lận, trục lợi quỹ BHYT vẫn còn diễn biến phức tạp dưới nhiều hình thức (kê khống chi phí, làm giả hồ sơ bệnh án,…). Hành vi này không chỉ gây thất thoát nghiêm trọng cho quỹ BHYT mà còn làm xói mòn lòng tin của cộng đồng vào tính minh bạch và công bằng của chính sách. Việc thiếu các quy định cụ thể và chế tài đủ mạnh để xử lý các vi phạm này cũng là một bất cập lớn.
Nguyên nhân sâu xa dẫn đến bất cập trong chính sách bảo hiểm y tế
Những bất cập nêu trên xuất phát từ nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan. Công tác truyền thông, phổ biến chính sách pháp luật về BHYT tuy đã được chú trọng nhưng hiệu quả chưa cao, đặc biệt tại các vùng nông thôn, miền núi. Nhiều người dân chưa hiểu hết quyền lợi và trách nhiệm khi tham gia BHYT, dẫn đến tâm lý thờ ơ hoặc chưa chủ động tham gia.
Đối với một bộ phận người dân, đặc biệt là những người có thu nhập thấp, bấp bênh, việc đóng phí BHYT hàng năm vẫn là một khoản chi đáng kể, nhất là khi giá cả sinh hoạt ngày càng leo thang. Mặc dù đã có chính sách hỗ trợ từ nhà nước cho người nghèo, cận nghèo, nhưng mức hỗ trợ hoặc việc triển khai đôi khi chưa đáp ứng kịp thời nhu cầu thực tế.
Thủ tục hành chính liên quan đến đăng ký, gia hạn thẻ BHYT, mặc dù đã có cải cách (như qua ứng dụng VneID, VssID theo Đề án 06), nhưng ở một số nơi vẫn còn có thể phức tạp, gây mất thời gian, làm nản lòng người dân.
Sự thiếu hụt nguồn lực (nhân lực, tài chính, cơ sở vật chất) cho ngành y tế, đặc biệt là ở tuyến cơ sở và vùng khó khăn, là một rào cản lớn trong việc nâng cao chất lượng dịch vụ, từ đó ảnh hưởng đến niềm tin và quyết định tham gia BHYT của người dân. Bên cạnh đó, sự cạnh tranh từ các sản phẩm bảo hiểm sức khỏe thương mại với nhiều gói dịch vụ đa dạng, hấp dẫn cũng tạo ra thách thức nhất định cho hệ thống BHYT công.
Cuối cùng, một số quy định pháp luật chưa theo kịp thực tiễn, thiếu rõ ràng về quyền lợi cụ thể của người tham gia hoặc cơ chế giải quyết tranh chấp, xử lý vi phạm hiệu quả, tạo kẽ hở cho các hành vi tiêu cực và gây khó khăn cho người dân khi đòi hỏi quyền lợi chính đáng.
Giải pháp toàn diện nhằm khắc phục bất cập và nâng cao hiệu quả BHYT
Để giải quyết hiệu quả những bất cập trong chính sách bảo hiểm y tế, cần có sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và sự chung tay của toàn xã hội, tập trung vào các giải pháp trọng tâm sau:
- Hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật: Tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung Luật BHYT và các văn bản hướng dẫn thi hành theo hướng rõ ràng, minh bạch, đồng bộ và phù hợp với thực tiễn. Đặc biệt, cần quy định cụ thể hơn về quyền lợi, nghĩa vụ của các bên tham gia; cơ chế quản lý, sử dụng quỹ BHYT hiệu quả; và chế tài xử lý vi phạm nghiêm minh.
- Đẩy mạnh và đổi mới công tác truyền thông: Tăng cường tuyên truyền, phổ biến chính sách BHYT bằng nhiều hình thức đa dạng, sáng tạo, dễ hiểu, phù hợp với từng nhóm đối tượng, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Nâng cao nhận thức về lợi ích và tính nhân văn của chính sách BHYT để người dân tự giác tham gia.
.jpg)
.jpg)
- Tăng cường hỗ trợ tài chính và khuyến khích tham gia: Nhà nước cần tiếp tục có chính sách hỗ trợ phù hợp cho các nhóm yếu thế (người nghèo, cận nghèo, người dân tộc thiểu số, người sinh sống ở vùng khó khăn). Nghiên cứu các cơ chế, chính sách linh hoạt để khuyến khích người lao động khu vực phi chính thức, nông dân, học sinh, sinh viên tham gia BHYT. Tiếp tục thực hiện các chương trình ý nghĩa như “Tặng sổ BHXH, thẻ BHYT cho người có hoàn cảnh khó khăn”.
- Nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và đảm bảo cung ứng: Ưu tiên đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng, trang thiết bị cho các cơ sở y tế, đặc biệt là tuyến huyện, xã. Có chính sách thu hút, đãi ngộ và đào tạo, bồi dưỡng để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế. Giải quyết dứt điểm tình trạng thiếu thuốc, vật tư y tế. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong khám chữa bệnh và thanh toán BHYT.
- Tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm: Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, giám sát việc sử dụng quỹ BHYT. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất để kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý nghiêm các hành vi gian lận, trục lợi quỹ BHYT từ cả phía người tham gia và cơ sở cung cấp dịch vụ. Hoàn thiện quy định pháp luật về xử lý vi phạm và giải quyết tranh chấp BHYT.
- Tăng cường hợp tác quốc tế: Chủ động học hỏi kinh nghiệm quản lý, vận hành hệ thống BHYT từ các quốc gia tiên tiến trên thế giới để áp dụng phù hợp với điều kiện Việt Nam, nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng quỹ BHYT.
Tóm lại, việc khắc phục những bất cập trong chính sách bảo hiểm y tế là một nhiệm vụ cấp bách và lâu dài, đòi hỏi quyết tâm chính trị cao, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan hữu quan, sự nỗ lực của ngành y tế và bảo hiểm xã hội, cùng với sự tham gia tích cực của người dân và cộng đồng. Chỉ khi giải quyết được những vướng mắc hiện tại, hệ thống BHYT mới thực sự phát huy vai trò là lưới đỡ an sinh vững chắc, góp phần đảm bảo sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống cho mọi người dân Việt Nam.
| ĐBQH Thạch Phước Bình Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Trà Vinh |
|---|