Cách Diệt Virus USB Trên Máy Tính Triệt Để và Khôi Phục Dữ Liệu Bị Ẩn

Trong kỷ nguyên số hóa, USB đã trở thành vật bất ly thân đối với nhiều người dùng máy tính, từ học sinh, sinh viên cho đến dân văn phòng hay cả những tín đồ của tiền kỹ thuật số thường xuyên phải di chuyển dữ liệu. Tính tiện lợi, nhỏ gọn giúp chúng ta dễ dàng lưu trữ và chia sẻ mọi thứ, từ tài liệu công việc, ảnh du lịch, công thức ẩm thực yêu thích cho đến các file cài đặt phần mềm hay ví tiền điện tử. Tuy nhiên, chính sự tiện lợi này cũng tiềm ẩn rủi ro lớn: lây nhiễm virus. Một chiếc USB bị nhiễm virus có thể nhanh chóng lây lan sang máy tính của bạn và những thiết bị khác mà nó kết nối, gây mất mát dữ liệu, làm chậm hệ thống hoặc thậm chí là đánh cắp thông tin. Hiểu rõ Cách Diệt Virus Usb Trên Máy Tính là kỹ năng cần thiết để bảo vệ dữ liệu và thiết bị của bạn khỏi những mối đe dọa trực tuyến ngày càng tinh vi.

Vì Sao USB Thường Bị Nhiễm Virus?

USB về bản chất là một thiết bị lưu trữ di động, có khả năng đọc và ghi dữ liệu tương tự như ổ cứng máy tính. Do đặc thù thường xuyên được kết nối với nhiều máy tính khác nhau (ở trường học, công sở, quán net, nhà bạn bè), USB trở thành con đường lây lan lý tưởng cho virus và phần mềm độc hại. Khi bạn cắm USB vào một máy tính đã bị nhiễm virus, virus có thể tự động sao chép vào USB của bạn mà bạn không hề hay biết. Ngược lại, khi bạn cắm chiếc USB đó vào máy tính “sạch”, virus sẽ từ USB lây nhiễm sang máy tính, gây hại cho hệ thống và dữ liệu.

Một số loại virus phổ biến lây qua USB bao gồm:

• Virus Shortcut: Loại virus này thường ẩn các file và thư mục gốc trên USB, sau đó tạo ra các shortcut (phím tắt) có tên giống với file/thư mục gốc. Khi người dùng click vào shortcut, virus sẽ được kích hoạt và lây nhiễm vào máy tính. Các shortcut này thường chỉ có dung lượng rất nhỏ vài KB.
• Virus Autorun: Lợi dụng tính năng Autorun/Autoplay của Windows (tự động chạy một file khi thiết bị được cắm vào), virus sẽ tạo ra file autorun.inf trên USB để tự khởi động khi USB được cắm vào máy tính. Dù tính năng này đã được giảm thiểu rủi ro trên các phiên bản Windows mới, nhưng vẫn là một vectơ tấn công tiềm ẩn.
• Worm (Sâu máy tính): Loại này có khả năng tự sao chép và lây lan rất nhanh qua các thiết bị lưu trữ di động và mạng máy tính. Chúng có thể làm chậm hệ thống, tiêu tốn tài nguyên hoặc mở cửa sau cho các phần mềm độc hại khác.
• Trojan (Ngựa thành Troy): Thường ngụy trang dưới dạng các file hữu ích (như phần mềm miễn phí, game), nhưng thực chất chứa mã độc. Khi bạn tải về hoặc chạy file này từ USB, Trojan sẽ hoạt động.

Việc thiếu ý thức bảo mật hoặc sử dụng USB “vô tội vạ” cắm vào bất kỳ máy tính nào mà không kiểm tra chính là nguyên nhân chính khiến USB dễ dàng trở thành vật trung gian lây lan mã độc. Để hiểu rõ hơn về cách hoạt động của các loại virus này, bạn có thể tìm hiểu thêm về cơ chế diệt virus nói chung.

Dấu Hiệu Nhận Biết USB Bị Nhiễm Virus

Trước khi tiến hành cách diệt virus usb trên máy tính, việc nhận biết sớm các dấu hiệu nhiễm virus là rất quan trọng để kịp thời xử lý và ngăn chặn lây lan. Một số dấu hiệu điển hình bao gồm:

• File/Thư mục bị biến thành Shortcut: Đây là dấu hiệu phổ biến nhất của virus shortcut. Bạn thấy các icon mũi tên nhỏ trên biểu tượng file/thư mục và dung lượng rất nhỏ.
• Dữ liệu bị ẩn hoặc biến mất: Toàn bộ hoặc một phần file/thư mục của bạn không hiển thị khi mở USB. Đôi khi, dung lượng USB vẫn báo đầy nhưng không thấy file đâu.
• Xuất hiện các file lạ: Các file có tên khó hiểu, đuôi mở rộng bất thường (.exe, .vbs, .bat) hoặc file autorun.inf xuất hiện trong USB mà bạn không tạo ra.
• USB hoạt động chậm bất thường: Tốc độ đọc/ghi dữ liệu giảm đáng kể.
• Máy tính có dấu hiệu lạ sau khi cắm USB: Máy tính chạy chậm, xuất hiện cửa sổ pop-up lạ, các chương trình tự động chạy, hoặc không thể mở được ổ đĩa USB bằng cách click đúp thông thường (phải chuột và chọn “Explore” mới mở được).
• Dung lượng USB bị đầy một cách bất thường: Dù bạn không lưu nhiều file nhưng dung lượng lại bị chiếm dụng lớn bởi các file ẩn hoặc virus tự sao chép.

Khi phát hiện một trong những dấu hiệu trên, điều quan trọng là giữ bình tĩnh và không thực hiện các hành động vội vàng như xóa bừa bãi các file lạ, vì có thể xóa nhầm cả dữ liệu quan trọng của bạn hoặc kích hoạt thêm virus.

cách diệt virus trong usb

Các Bước Diệt Virus USB Trên Máy Tính Hiệu Quả

Sau khi đã xác định USB có khả năng bị nhiễm virus, bạn cần thực hiện các bước sau để làm sạch thiết bị và khôi phục dữ liệu an toàn.

1. Chuẩn Bị và Cách Mở USB An Toàn

• Giữ bình tĩnh: Đừng vội xóa bất kỳ file nào.
• Sử dụng máy tính an toàn: Tốt nhất là sử dụng một máy tính có phần mềm diệt virus mạnh mẽ và cập nhật mới nhất. Nếu không có, sử dụng chính máy tính bạn đang dùng nhưng hạn chế kết nối mạng internet để tránh lây lan.
• Tắt tính năng Autorun/Autoplay: Đảm bảo tính năng Autorun/Autoplay của Windows đã tắt để ngăn virus tự chạy khi cắm USB vào. Bạn có thể tìm cài đặt này trong Control Panel hoặc Settings của Windows.
• Mở USB một cách an toàn: Thay vì click đúp vào biểu tượng ổ đĩa USB, hãy mở File Explorer (Windows + E), click chuột phải vào ổ đĩa USB và chọn “Open” hoặc “Explore”. Thao tác này giúp tránh kích hoạt virus nếu nó lợi dụng tính năng Autorun.

2. Sử Dụng Phần Mềm Diệt Virus (Windows Defender Hoặc Bên Thứ Ba)

Phần mềm diệt virus là công cụ chính để quét và loại bỏ mã độc. Bạn có thể sử dụng phần mềm tích hợp sẵn trên Windows hoặc một phần mềm của bên thứ ba.

2.1. Sử Dụng Windows Defender (Đối Với Windows 10/11)

Windows Defender (nay là Microsoft Defender Antivirus) là phần mềm diệt virus miễn phí và được tích hợp sâu vào hệ điều hành Windows. Với các bản cập nhật thường xuyên, nó có khả năng phát hiện và xử lý khá tốt nhiều loại virus phổ biến, bao gồm cả những loại lây qua USB.

Cách quét virus cho toàn bộ máy tính (khuyến nghị nếu nghi ngờ máy tính đã nhiễm):

• Bước 1: Nhấn tổ hợp phím Windows + S để mở thanh tìm kiếm, nhập Windows Security (hoặc Bảo mật Windows) và nhấn Enter.
• Bước 2: Trong cửa sổ Windows Security, chọn Virus & threat protection (Bảo vệ khỏi virus & mối đe dọa).
• Bước 3: Click vào Scan options (Tùy chọn quét).
• Bước 4: Chọn Full scan (Quét toàn bộ). Tùy chọn này sẽ quét tất cả các file và chương trình đang chạy trên toàn bộ ổ đĩa của máy tính, bao gồm cả USB đang kết nối. Quá trình này có thể mất nhiều thời gian tùy thuộc vào dung lượng dữ liệu của bạn.
• Bước 5: Click Scan now (Quét ngay).

Giao diện Windows Security, mục Virus & threat protection cho phép bạn quản lý các tùy chọn quét virus.

Cách quét virus chỉ cho riêng ổ USB:

Nếu bạn chỉ muốn quét tập trung vào USB để tiết kiệm thời gian:

• Thực hiện lại Bước 1 đến Bước 3 như trên.
• Tại bước Scan options, chọn Custom scan (Quét tùy chỉnh).
• Click Scan now. Một cửa sổ File Explorer sẽ hiện ra.
• Chọn ổ đĩa USB của bạn từ danh sách các ổ đĩa hiển thị và nhấn Select Folder (Chọn thư mục) hoặc OK. Windows Defender sẽ chỉ quét các file và thư mục trong USB đó.

Sau khi quá trình quét hoàn tất, Windows Defender sẽ thông báo kết quả và đề xuất hành động (cách ly, xóa) đối với các mối đe dọa được tìm thấy. Hãy làm theo hướng dẫn của phần mềm.

2.2. Sử Dụng Phần Mềm Diệt Virus Bên Thứ Ba

Ngoài Windows Defender, có rất nhiều phần mềm diệt virus mạnh mẽ từ các nhà cung cấp uy tín như Kaspersky, Bitdefender, Avast, AVG, BKAV, v.v. Nhiều phần mềm cung cấp bản dùng thử hoặc bản miễn phí với khả năng quét và diệt virus hiệu quả.

Nếu bạn đã cài đặt một phần mềm diệt virus khác, hãy đảm bảo nó đã được cập nhật bản vá mới nhất và cơ sở dữ liệu virus mới nhất. Sau đó, click chuột phải vào biểu tượng ổ đĩa USB trong File Explorer và chọn tùy chọn quét bằng phần mềm diệt virus của bạn (ví dụ: “Scan with Kaspersky”, “Scan with Bitdefender”, v.v.).

Việc lựa chọn nên dùng phần mềm diệt virus miễn phí nào phụ thuộc vào nhu cầu và ngân sách của bạn. Đối với người dùng thông thường, Windows Defender thường là đủ. Tuy nhiên, nếu bạn thường xuyên xử lý dữ liệu nhạy cảm hoặc kết nối với nhiều thiết bị không rõ nguồn gốc, việc đầu tư vào một phần mềm có bản quyền như download phần mềm diệt virus kaspersky internet security 2018 (hoặc phiên bản mới hơn) có thể mang lại lớp bảo vệ toàn diện hơn. Một số loại virus phức tạp như diệt virus win32 đôi khi cần đến các công cụ chuyên sâu hơn.

Khôi Phục Dữ Liệu Bị Ẩn Sau Khi Diệt Virus

Một trong những hậu quả phổ biến của việc nhiễm virus USB, đặc biệt là virus shortcut, là các file và thư mục gốc bị virus làm cho thuộc tính “Hidden” (ẩn) và “System” (hệ thống). Dù virus đã bị diệt, các file này vẫn không hiển thị trong File Explorer ở chế độ mặc định. Bạn cần thực hiện thêm bước để hiện lại chúng.

Có hai phương pháp phổ phục hồi dữ liệu bị ẩn:

Phương Pháp 1: Sử Dụng Công Cụ FixAttrb Bkav

FixAttrb là một công cụ nhỏ gọn và miễn phí được phát triển bởi Bkav (một công ty bảo mật của Việt Nam), chuyên dùng để khôi phục thuộc tính file bị ẩn bởi virus. Công cụ này rất dễ sử dụng và hiệu quả đối với nhiều trường hợp virus làm ẩn file phổ biến.

• Bước 1: Tải công cụ FixAttrb Bkav từ nguồn đáng tin cậy. Link tải chính thức thường được cung cấp trên trang web của Bkav hoặc các trang công nghệ uy tín. (Ví dụ: https://www.bkav.com.vn/home/Download/FixAttrb.exe)
• Bước 2: Chạy file FixAttrb.exe vừa tải về (không cần cài đặt). Giao diện của công cụ sẽ hiện ra.
• Bước 3: Click vào nút “Chọn thư mục”.
• Bước 4: Chọn ổ đĩa USB của bạn từ cửa sổ duyệt thư mục hiện ra và nhấn “OK”.
• Bước 5: Click vào nút “Hiện các file ẩn”. Công cụ sẽ quét và khôi phục thuộc tính gốc cho các file và thư mục bị ẩn trong USB.
• Bước 6: Chờ công cụ xử lý xong. Một thông báo xác nhận sẽ xuất hiện.

Sau khi FixAttrb chạy xong, hãy mở lại ổ đĩa USB trong File Explorer. Bây giờ bạn sẽ thấy các file và thư mục gốc của mình xuất hiện trở lại. Đôi khi, các file khôi phục có thể nằm trong một thư mục mới được tạo ra bởi virus (thường không có tên hoặc tên lạ), hãy kiểm tra kỹ các thư mục trong USB.

Phương Pháp 2: Sử Dụng Lệnh Command Prompt (CMD)

Đây là phương pháp kỹ thuật hơn một chút nhưng cũng rất hiệu quả và không cần tải thêm phần mềm. Bạn sẽ sử dụng cửa sổ dòng lệnh (Command Prompt) để thay đổi thuộc tính của file.

• Bước 1: Xác định chính xác ký tự ổ đĩa của USB. Cắm USB vào máy tính, mở File Explorer (Windows + E) và nhìn xem USB của bạn được gán ký tự ổ đĩa nào (ví dụ: F:, G:, H:,…). Giả sử là ổ F:.
• Bước 2: Mở cửa sổ Command Prompt với quyền Admin. Nhấn tổ hợp phím Windows + R để mở cửa sổ Run, nhập cmd và nhấn Enter. (Hoặc tìm kiếm cmd trong thanh tìm kiếm Windows, click chuột phải và chọn Run as administrator).

Cửa sổ Command Prompt để nhập lệnh can thiệp sâu vào hệ thống file.

• Bước 3: Trong cửa sổ Command Prompt, gõ ký tự ổ đĩa USB của bạn (ví dụ: F:) và nhấn Enter. Lệnh này sẽ đưa bạn vào thư mục gốc của ổ đĩa USB.

• Bước 4: Gõ câu lệnh sau và nhấn Enter:
  attrib -s -h F:* /s /d

  Trong đó:

  • attrib: Lệnh dùng để thay đổi thuộc tính của file/thư mục.
  • -s: Bỏ thuộc tính “System” (Hệ thống).
  • -h: Bỏ thuộc tính “Hidden” (Ẩn).
  • F:*: Áp dụng lệnh cho tất cả các file và thư mục (*) trong ổ đĩa F: (F:). Hãy thay F bằng ký tự ổ đĩa USB của bạn.
  • /s: Áp dụng lệnh cho tất cả các file và thư mục con bên trong.
  • /d: Áp dụng lệnh cho cả các thư mục (directory) chứ không chỉ file.

• Bước 5: Chờ lệnh thực hiện xong (không có thông báo gì xuất hiện nếu thành công). Quá trình này có thể mất vài giây đến vài phút tùy thuộc vào số lượng file trong USB.

Sau khi lệnh chạy xong, đóng cửa sổ Command Prompt và mở lại USB trong File Explorer. Tương tự như phương pháp FixAttrb, các file và thư mục gốc của bạn sẽ hiển thị trở lại. Virus shortcut đôi khi tạo ra một thư mục rỗng hoặc chứa các file virus đã bị diệt; hãy kiểm tra nội dung và chỉ giữ lại các file dữ liệu của bạn.

Sau khi đã quét virus và khôi phục file, bạn nên di chuyển các file dữ liệu quan trọng sang một nơi an toàn khác trên máy tính.

Bước Cuối Cùng và Phòng Ngừa Tái Nhiễm

Sau khi đã chắc chắn virus đã bị diệt và dữ liệu đã được khôi phục (hoặc sao lưu), bước cuối cùng và quan trọng nhất là Format (Định dạng) lại USB.

• Tại sao phải Format? Mặc dù phần mềm diệt virus có thể loại bỏ virus, nhưng một số mã độc có thể vẫn còn sót lại hoặc chúng có thể đã làm hỏng cấu trúc file hệ thống của USB. Định dạng lại USB sẽ xóa sạch tất cả dữ liệu và cấu hình lại hệ thống file, đảm bảo loại bỏ hoàn toàn mọi dấu vết của virus.
• Cách Format:
  • Mở File Explorer (Windows + E).
  • Click chuột phải vào biểu tượng ổ đĩa USB.
  • Chọn “Format…” (Định dạng…).
  • Trong cửa sổ Format, chọn hệ thống file mong muốn (thường là FAT32 hoặc NTFS, hoặc exFAT cho USB dung lượng lớn). Tích chọn “Quick Format” (Định dạng nhanh) nếu muốn nhanh, hoặc bỏ tích để thực hiện định dạng đầy đủ (lâu hơn nhưng kỹ lưỡng hơn).
  • Click “Start” (Bắt đầu) và xác nhận.
  • Lưu ý: Format sẽ xóa toàn bộ dữ liệu trên USB. Hãy đảm bảo bạn đã sao lưu tất cả file quan trọng trước khi thực hiện bước này.

Sau khi Format, USB của bạn sẽ sạch sẽ như mới và sẵn sàng để sử dụng an toàn.

Để phòng ngừa USB bị nhiễm virus trong tương lai, hãy áp dụng các biện pháp sau:

• Luôn quét virus trước khi mở: Hãy tập thói quen quét virus cho USB mỗi khi cắm vào máy tính, đặc biệt là khi bạn cắm USB vào các máy công cộng hoặc của người khác.
• Tắt tính năng Autorun/Autoplay: Đảm bảo tính năng này luôn tắt trên máy tính của bạn.
• Cập nhật phần mềm diệt virus thường xuyên: Duy trì phần mềm diệt virus (Windows Defender hoặc bên thứ ba) luôn được cập nhật bản vá và cơ sở dữ liệu virus mới nhất.
• Sao lưu dữ liệu quan trọng: Thường xuyên sao lưu dữ liệu từ USB sang máy tính hoặc dịch vụ lưu trữ đám mây để tránh mất mát khi gặp sự cố.
• Cẩn trọng khi sử dụng USB ở nơi lạ: Hạn chế cắm USB vào các máy tính không rõ nguồn gốc hoặc không có phần mềm diệt virus đáng tin cậy.

Việc nắm vững cách diệt virus usb trên máy tính và các biện pháp phòng ngừa sẽ giúp bạn an tâm hơn khi sử dụng thiết bị lưu trữ di động này, bảo vệ an toàn cho dữ liệu cá nhân, công việc hay thậm chí là thông tin liên quan đến các khoản đầu tư tiền kỹ thuật số của mình. Hãy coi đây là một phần quan trọng trong việc duy trì một môi trường làm việc và giải trí kỹ thuật số an toàn và lành mạnh.