Vệ sinh an toàn thực phẩm là vấn đề cốt lõi, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, sự phát triển kinh tế và ổn định xã hội. Nhận thức sâu sắc tầm quan trọng này, Việt Nam đã và đang triển khai mạnh mẽ nhiều Chương Trình Vệ Sinh An Toàn Thực Phẩm trên toàn quốc. Các chương trình này không chỉ dừng lại ở việc ban hành quy định, mà còn bao gồm hàng loạt hoạt động thiết thực từ quản lý, thanh kiểm tra, truyền thông nâng cao nhận thức đến việc cung cấp kiến thức dinh dưỡng, phòng ngừa ngộ độc thực phẩm. Mục tiêu chung là xây dựng một môi trường thực phẩm an toàn, minh bạch, nơi người tiêu dùng có thể yên tâm lựa chọn và sử dụng sản phẩm, đồng thời thúc đẩy các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thực phẩm nâng cao trách nhiệm, tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn vệ sinh an toàn. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về các nỗ lực và chương trình đang được thực hiện nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm cho người dân Việt Nam, dựa trên những thông tin cập nhật từ các cơ quan chức năng.
Tổng quan về công tác đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm tại Việt Nam
Nội dung
Công tác đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP) tại Việt Nam là một nhiệm vụ đa ngành, đa lĩnh vực, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Trách nhiệm quản lý nhà nước được phân công cho nhiều bộ ngành, trong đó Bộ Y tế (mà trực tiếp là Cục An toàn thực phẩm – VFA) giữ vai trò chủ đạo trong việc quản lý các sản phẩm thực phẩm có nguy cơ cao, phụ gia thực phẩm, thực phẩm chức năng, nước uống đóng chai, bếp ăn tập thể, và các hoạt động liên quan đến phòng chống ngộ độc thực phẩm. Các bộ ngành khác như Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Công Thương cũng có vai trò quan trọng trong quản lý chuỗi cung ứng thực phẩm từ sản xuất đến tiêu dùng.
Poster Tháng hành động vì an toàn thực phẩm 2025 với chủ đề trọng tâm
Trong những năm qua, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về ATTP ngày càng được hoàn thiện, từ Luật An toàn thực phẩm đến các Nghị định, Thông tư hướng dẫn chi tiết. Các chương trình vệ sinh an toàn thực phẩm quốc gia và các chiến dịch cao điểm như “Tháng hành động vì an toàn thực phẩm” được tổ chức thường niên nhằm tăng cường công tác quản lý, kiểm tra và nâng cao nhận thức cộng đồng.
Các Chương trình Vệ sinh An toàn Thực phẩm Trọng điểm
Nhằm hiện thực hóa mục tiêu bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và xây dựng môi trường thực phẩm an toàn, nhiều chương trình và hoạt động cụ thể đã được triển khai đồng bộ trên cả nước.
Hoạt động Chỉ đạo và Điều hành
Cục An toàn thực phẩm và các cơ quan chức năng thường xuyên ban hành các văn bản chỉ đạo, kế hoạch hành động nhằm tăng cường quản lý ATTP trong các lĩnh vực trọng điểm. Ví dụ, Cục An toàn thực phẩm đã có công văn đề nghị các địa phương tăng cường công tác kiểm tra, hậu kiểm đối với thực phẩm giả, thực phẩm kém chất lượng, đặc biệt là các sản phẩm bảo vệ sức khỏe. Các chỉ đạo này nhằm đảm bảo việc thực thi pháp luật về ATTP được nghiêm túc, kịp thời phát hiện và xử lý các vi phạm, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Hình ảnh minh họa công tác kiểm tra, hậu kiểm thực phẩm kém chất lượng theo chỉ đạo của Cục An toàn thực phẩm
Các văn bản mới liên quan đến ATTP cũng liên tục được cập nhật và ban hành, như quy định về hồ sơ, thủ tục cấp giấy chứng nhận đối với thực phẩm xuất khẩu, quy định về quản lý phụ gia thực phẩm, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về giới hạn chất ô nhiễm trong thực phẩm bảo vệ sức khỏe, hay hướng dẫn ghi nhãn dinh dưỡng trên thực phẩm. Việc cập nhật này giúp các quy định pháp luật theo kịp thực tiễn sản xuất kinh doanh và xu hướng quản lý quốc tế.
Công tác Thanh tra, Kiểm tra và Hậu kiểm
Thanh tra, kiểm tra là một trong những hoạt động nòng cốt của các chương trình vệ sinh an toàn thực phẩm. Hoạt động này được thực hiện thường xuyên và tăng cường trong các đợt cao điểm như lễ, Tết, Tháng hành động vì ATTP. Các đoàn kiểm tra liên ngành được thành lập để giám sát việc chấp hành quy định ATTP tại các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm, bếp ăn tập thể, cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống, thức ăn đường phố.
Tài liệu hướng dẫn kiểm tra liên ngành về an toàn thực phẩm trong Tháng hành động 2025
Các quy trình thanh tra cụ thể được xây dựng cho từng loại hình cơ sở, ví dụ như quy trình thanh tra ATTP tại bếp ăn tập thể hay cơ sở sản xuất nước uống đóng chai. Bên cạnh việc kiểm tra định kỳ, công tác hậu kiểm (kiểm tra sau khi sản phẩm được cấp phép lưu hành) cũng được chú trọng để đảm bảo chất lượng sản phẩm đúng như công bố. Các vi phạm hành chính trong lĩnh vực ATTP được xử lý nghiêm theo quy định, bao gồm cả việc công khai thông tin các cơ sở vi phạm và sản phẩm không đảm bảo chất lượng.
Chương trình Truyền thông và Nâng cao nhận thức
Truyền thông đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi của cả người sản xuất, kinh doanh và người tiêu dùng về ATTP. Các hoạt động truyền thông được triển khai đa dạng qua nhiều kênh:
- Tháng hành động vì an toàn thực phẩm: Diễn ra thường niên (thường vào tháng 4-5), với các chủ đề cụ thể tập trung vào những vấn đề nóng, cấp thiết. Trong Tháng hành động, các hoạt động truyền thông, kiểm tra, giám sát được đẩy mạnh trên toàn quốc. Nhiều địa phương như Bình Dương, Đồng Nai đã tổ chức Lễ phát động hưởng ứng Tháng hành động.
- Thông điệp, phóng sự, video clip: Cục An toàn thực phẩm và các đơn vị liên quan sản xuất và phổ biến các thông điệp, phóng sự về ATTP nhân các dịp lễ Tết (Tết Nguyên đán, Tết Trung thu), mùa hè, mùa bão lụt, hoặc các chủ đề cụ thể như phòng chống ngộ độc rượu, ATTP thức ăn đường phố, lựa chọn thực phẩm an toàn.
- Tư vấn, hỏi đáp: Cung cấp thông tin, giải đáp thắc mắc của người dân và doanh nghiệp về các quy định, kiến thức ATTP thông qua các kênh trực tuyến, chuyên mục trên website.
- Hội nghị, hội thảo: Tổ chức các hội nghị, hội thảo khoa học, tập huấn chuyên môn về ATTP, cập nhật các tiêu chuẩn quốc tế (như Codex).
Hoạt động triển khai Tháng hành động vì An toàn thực phẩm năm 2025 tại tỉnh Đồng Nai
Mục tiêu của các hoạt động truyền thông là giúp người dân hiểu rõ quyền lợi và trách nhiệm của mình, biết cách lựa chọn, bảo quản, chế biến thực phẩm an toàn; đồng thời nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của các cơ sở sản xuất, kinh doanh.
Vệ sinh An toàn Thực phẩm trong Đời sống Hàng ngày
Bên cạnh các chương trình quản lý vĩ mô, việc đảm bảo ATTP còn phụ thuộc rất nhiều vào kiến thức và thực hành của mỗi cá nhân, mỗi gia đình. Các cơ quan chức năng cũng cung cấp nhiều thông tin hữu ích liên quan đến vấn đề này.
Lựa chọn, Bảo quản và Chế biến Thực phẩm An toàn
- Lựa chọn: Người tiêu dùng cần biết cách chọn mua thực phẩm tươi sống, có nguồn gốc rõ ràng, còn hạn sử dụng, bao bì nguyên vẹn, không có dấu hiệu hư hỏng. Đối với thực phẩm chế biến sẵn, cần chọn sản phẩm của các thương hiệu uy tín, có đầy đủ thông tin về thành phần, nhà sản xuất.
- Bảo quản: Thực phẩm cần được bảo quản đúng cách (nhiệt độ, độ ẩm) để tránh ôi thiu, biến chất, nhiễm khuẩn. Thực phẩm sống và chín cần được để riêng biệt. Dự trữ thực phẩm, đặc biệt trong mùa mưa bão, cần đảm bảo các nguyên tắc an toàn.
- Chế biến: Thực hiện ăn chín, uống sôi. Rửa tay sạch trước khi chế biến và ăn uống. Vệ sinh dụng cụ chế biến, khu vực bếp núc thường xuyên. Cách rửa bát đĩa đúng cách cũng góp phần đảm bảo vệ sinh.
Dinh dưỡng hợp lý và Sức khỏe
An toàn thực phẩm gắn liền với dinh dưỡng hợp lý. Việc lựa chọn thực phẩm không chỉ cần an toàn mà còn phải đảm bảo cung cấp đủ dinh dưỡng cho cơ thể.
- Kiến thức dinh dưỡng: Cần hiểu biết về giá trị dinh dưỡng của các loại thực phẩm (ví dụ: tác dụng của khoai lang, củ cải), cách phối hợp thực phẩm (thực phẩm nào không nên ăn chung với khoai lang), và lựa chọn thực phẩm phù hợp với tình trạng sức khỏe (thực phẩm cho người tiểu đường).
- Thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm bổ sung: Sử dụng các sản phẩm này cần có sự hiểu biết, lựa chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, đã được cấp phép. Ví dụ, một số loại rau củ giàu chất xơ tốt cho người táo bón.
- Dinh dưỡng theo lứa tuổi và phòng bệnh: Chế độ dinh dưỡng cần phù hợp với từng độ tuổi. Hạn chế rượu bia và các thực phẩm không lành mạnh để phòng ngừa bệnh tật.
Hình ảnh minh họa các loại rau củ quả tốt cho người bệnh tiểu đường cần kiểm soát đường huyết
Các loại rau củ giàu chất xơ giúp cải thiện tình trạng táo bón hiệu quả
Phòng ngừa Ngộ độc Thực phẩm
Ngộ độc thực phẩm là một nguy cơ hiện hữu nếu không tuân thủ các nguyên tắc VSATTP. Các chương trình vệ sinh an toàn thực phẩm luôn chú trọng công tác phòng ngừa ngộ độc.
- Nguyên nhân: Ngộ độc có thể do vi sinh vật (vi khuẩn, virus, ký sinh trùng), độc tố tự nhiên (nấm độc, cá nóc, khoai tây mọc mầm), hóa chất (thuốc bảo vệ thực vật, phụ gia cấm, kim loại nặng).
- Biện pháp phòng ngừa: Thực hiện tốt 10 nguyên tắc vàng chế biến thực phẩm an toàn của WHO. Cẩn trọng với các thực phẩm có nguy cơ cao như tiết canh, gỏi sống, nấm lạ. Đặc biệt chú ý đảm bảo ATTP tại các bếp ăn tập thể, căng tin, trong các bữa tiệc, lễ hội, nơi có đông người tham gia ăn uống.
- Xử lý khi có ngộ độc: Cần đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất, giữ lại mẫu thức ăn nghi ngờ để xét nghiệm tìm nguyên nhân.
Minh họa các biện pháp đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm tại bếp ăn tập thể và căng tin
Các thông tin cảnh báo về các vụ ngộ độc thực phẩm xảy ra cũng được cập nhật để người dân nâng cao cảnh giác.
Vai trò của Cộng đồng và Doanh nghiệp
Để các chương trình vệ sinh an toàn thực phẩm đạt hiệu quả cao nhất, không thể thiếu sự tham gia tích cực của cộng đồng và trách nhiệm của doanh nghiệp.
- Doanh nghiệp: Cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật về ATTP trong toàn bộ chuỗi sản xuất, kinh doanh. Xây dựng và áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến (GMP, HACCP, ISO 22000). Minh bạch thông tin sản phẩm, chịu trách nhiệm về chất lượng sản phẩm cung cấp ra thị trường.
- Cộng đồng và người tiêu dùng: Nâng cao kiến thức về ATTP, trở thành người tiêu dùng thông thái. Chủ động giám sát, phát hiện và thông báo cho cơ quan chức năng về các hành vi vi phạm ATTP. Thực hành tốt các nguyên tắc đảm bảo ATTP trong gia đình.
Sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước – Doanh nghiệp – Người tiêu dùng là chìa khóa để xây dựng một nền tảng vững chắc cho an toàn thực phẩm tại Việt Nam.
Kết luận
Các chương trình vệ sinh an toàn thực phẩm tại Việt Nam đang được triển khai một cách toàn diện, từ việc hoàn thiện thể chế, chính sách, tăng cường quản lý, thanh kiểm tra, đến đẩy mạnh truyền thông và cung cấp kiến thức cho cộng đồng. Những nỗ lực này thể hiện quyết tâm của Nhà nước trong việc bảo vệ sức khỏe người dân, xây dựng một môi trường thực phẩm lành mạnh và an toàn. Tuy nhiên, cuộc chiến chống lại thực phẩm bẩn, thực phẩm kém chất lượng vẫn còn nhiều thách thức. Do đó, việc duy trì và nâng cao hiệu quả của các chương trình này, cùng với sự chung tay góp sức của toàn xã hội, từ các cơ quan quản lý, doanh nghiệp đến từng người dân, là yếu tố then chốt để đảm bảo mọi người dân Việt Nam đều được tiếp cận và sử dụng thực phẩm an toàn, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và sự phát triển bền vững của đất nước.