Định Vị Mốc Chuẩn Trước Khi Lắp Đặt Thang Máy: Yếu Tố Sống Còn

Trong ngành xây dựng và lắp đặt thiết bị hiện đại, thang máy đóng vai trò không thể thiếu, mang lại sự tiện nghi và hiệu quả cho các tòa nhà cao tầng. Tuy nhiên, để thang máy vận hành an toàn, êm ái và bền bỉ, quy trình lắp đặt phải tuân thủ những tiêu chuẩn kỹ thuật cực kỳ nghiêm ngặt. Trong đó, công đoạn định vị mốc chuẩn trước khi lắp đặt được xem là nền tảng cốt lõi, quyết định trực tiếp đến chất lượng và sự an toàn của toàn bộ hệ thống. Đây là bước khởi đầu, đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối, tạo tiền đề cho việc lắp đặt các bộ phận khác như ray dẫn hướng, cửa tầng, cabin và đối trọng một cách chuẩn xác. Bỏ qua hoặc thực hiện sơ sài bước này có thể dẫn đến những hậu quả khôn lường, từ việc thang máy rung lắc, gây tiếng ồn khó chịu, hao mòn thiết bị nhanh chóng cho đến những rủi ro mất an toàn nghiêm trọng. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích tầm quan trọng, quy trình chi tiết và các tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan đến việc định vị mốc chuẩn, giúp chủ đầu tư và đơn vị thi công hiểu rõ hơn về yếu tố then chốt đảm bảo an toàn và hiệu suất vận hành thang máy.

Tầm Quan Trọng Của Việc Định Vị Mốc Chuẩn Trước Khi Lắp Đặt

Việc định vị mốc chuẩn trước khi lắp đặt thang máy không chỉ đơn thuần là một bước trong quy trình kỹ thuật, mà nó chính là kim chỉ nam, là hệ quy chiếu quyết định sự thành bại của cả quá trình lắp đặt. Tầm quan trọng của công đoạn này thể hiện rõ qua các khía cạnh sau:

1. Đảm Bảo An Toàn Tuyệt Đối: Đây là yếu tố quan trọng hàng đầu. Các mốc chuẩn được định vị chính xác giúp đảm bảo rằng ray dẫn hướng (cho cabin và đối trọng) được lắp đặt thẳng đứng tuyệt đối. Điều này giúp cabin và đối trọng di chuyển trơn tru, không bị kẹt, rung lắc mạnh hay lệch khỏi đường ray, loại bỏ nguy cơ xảy ra tai nạn nghiêm trọng. Khoảng hở an toàn giữa cabin, đối trọng và các bộ phận khác trong giếng thang cũng được đảm bảo nhờ việc định vị chuẩn xác ngay từ đầu.
2. Tối Ưu Hiệu Suất Vận Hành: Thang máy chỉ có thể hoạt động êm ái, ổn định và đạt tốc độ thiết kế khi các bộ phận cơ khí chính như ray, cabin, đối trọng được lắp đặt trên một hệ quy chiếu chuẩn. Việc định vị mốc chính xác giúp giảm thiểu ma sát không cần thiết, giảm tiếng ồn và rung động trong quá trình vận hành, mang lại trải nghiệm tốt nhất cho người sử dụng.
3. Tăng Tuổi Thọ Thiết Bị: Khi các bộ phận được lắp đặt thẳng hàng và chính xác, sự hao mòn cơ khí do lệch tâm, ma sát quá mức sẽ được giảm thiểu đáng kể. Ray dẫn hướng, bánh xe dẫn hướng (shoes), cáp tải và các bộ phận khác sẽ hoạt động trong điều kiện lý tưởng, kéo dài tuổi thọ và giảm chi phí bảo trì, sửa chữa.
4. Tuân Thủ Tiêu Chuẩn Kỹ Thuật (TCVN): Các Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) về lắp đặt và an toàn thang máy đều có những quy định rất khắt khe về độ thẳng đứng của ray, độ chính xác lắp đặt cửa tầng, và các khoảng hở an toàn. Việc định vị mốc chuẩn là bước bắt buộc để đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn này, là cơ sở pháp lý cho việc nghiệm thu và đưa thang máy vào sử dụng.
5. Tạo Thuận Lợi Cho Các Công Đoạn Sau: Các mốc chuẩn sau khi được định vị sẽ là cơ sở để lắp đặt chính xác các bộ phận khác như bracket cố định ray, cửa tầng, bảng điều khiển gọi tầng… Sai lệch ở bước định vị ban đầu sẽ gây khó khăn và tốn kém thời gian, công sức để căn chỉnh ở các công đoạn sau, thậm chí có thể không khắc phục được hoàn toàn.

Ngược lại, nếu việc định vị mốc chuẩn bị xem nhẹ, sai lệch dù chỉ vài milimet cũng có thể dẫn đến: rung lắc cabin, tiếng ồn lớn khi vận hành, cửa tầng và cửa cabin đóng mở không khớp, hao mòn nhanh chóng các bộ phận dẫn hướng, tiêu hao năng lượng nhiều hơn và tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn. Do đó, không thể phủ nhận rằng, định vị mốc chuẩn trước khi lắp đặt chính là yếu tố sống còn, đảm bảo chất lượng, an toàn và hiệu quả lâu dài cho mọi công trình thang máy.

Tiêu chuẩn lắp đặt thang máy an toàn tại Việt Nam đòi hỏi quy trình nghiêm ngặt.

Các Yếu Tố Cần Kiểm Tra và Chuẩn Bị Trước Khi Định Vị

Trước khi tiến hành công đoạn quan trọng là định vị mốc chuẩn trước khi lắp đặt, việc kiểm tra và chuẩn bị kỹ lưỡng mặt bằng, điều kiện thi công và các yếu tố liên quan là vô cùng cần thiết. Sự chuẩn bị chu đáo sẽ đảm bảo quá trình định vị diễn ra thuận lợi, chính xác và an toàn.

Kiểm tra kích thước và tình trạng hố thang

Đây là bước không thể bỏ qua. Kỹ thuật viên phải kiểm tra thực tế kích thước hố thang (chiều rộng, chiều sâu) tại mọi vị trí từ đáy hố (PIT) lên đến đỉnh hố (Overhead – OH). So sánh các kích thước này với bản vẽ thiết kế đã được duyệt. Bất kỳ sai lệch nào vượt quá dung sai cho phép đều phải được báo cáo và có phương án xử lý (ví dụ: sửa chữa, điều chỉnh lại thiết kế nếu có thể) trước khi tiến hành định vị. Bề mặt tường hố thang cần được kiểm tra độ phẳng, độ thẳng đứng. Các vị trí dự kiến lắp đặt dầm kỹ thuật, bracket phải đảm bảo khả năng chịu lực. Hố PIT phải khô ráo, sạch sẽ, không có nước hay rác thải xây dựng.

Đảm bảo mặt bằng thi công và điều kiện ánh sáng

Cần chuẩn bị một mặt bằng đủ rộng và bằng phẳng gần khu vực hố thang để tập kết vật tư, dụng cụ và để kỹ thuật viên thao tác. Lối vào hố thang phải thông thoáng, an toàn. Đặc biệt, hệ thống chiếu sáng tạm trong toàn bộ hố thang và khu vực làm việc phải được lắp đặt đầy đủ, đảm bảo cường độ ánh sáng đủ để kỹ thuật viên quan sát rõ ràng các vạch dấu, dây dọi và thực hiện các thao tác đo đạc, đánh dấu một cách chính xác nhất. Ánh sáng kém là một trong những nguyên nhân dẫn đến sai sót trong quá trình định vị.

Chuẩn bị dụng cụ đo đạc và định vị chuyên dụng

Chất lượng và độ chính xác của dụng cụ ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả định vị. Các dụng cụ cần thiết bao gồm:

• Dây dọi (Plumb bob): Phải đủ nặng (tối thiểu 5kg tùy chiều cao hố thang) để đảm bảo dây căng và ổn định, không bị gió hoặc các yếu tố khác làm dao động. Nên có nhiều quả dọi với trọng lượng khác nhau.
• Dây cước (hoặc dây thép mảnh): Phải bền, không co giãn, đủ dài cho toàn bộ chiều cao hố thang.
• Phooc định vị (Templates/Jigs): Là các bản mẫu hoặc bộ gá đặc biệt, thường làm bằng kim loại hoặc gỗ cứng, dùng để cố định các đầu dây dọi tại vị trí chính xác trên đỉnh và đáy hố thang theo đúng bản vẽ thiết kế.
• Thước cuộn, thước kẹp, thước Nivo: Dùng để đo đạc kích thước, kiểm tra độ phẳng, độ nghiêng.
• Máy đo laser (nếu có): Giúp tăng tốc độ và độ chính xác trong việc kiểm tra độ thẳng đứng và đánh dấu vị trí.
• Dụng cụ đánh dấu: Bút mực không phai, bút xóa, sơn…
• Thiết bị bảo hộ lao động: Mũ bảo hiểm, dây an toàn, giày bảo hộ, găng tay, kính mắt.

Đối chiếu bản vẽ thiết kế và thực tế công trình

Trước khi bắt đầu thả dọi, kỹ thuật viên phải một lần nữa đối chiếu kỹ lưỡng bản vẽ thiết kế chi tiết (layout drawing) của thang máy với tình trạng thực tế của hố thang và các kết cấu liên quan (ví dụ: vị trí dầm, sàn, lỗ chờ…). Việc này giúp phát hiện sớm những điểm không phù hợp hoặc những thay đổi so với thiết kế ban đầu, từ đó có phương án điều chỉnh kịp thời cho việc đặt phooc và thả dọi.

Sự chuẩn bị kỹ lưỡng ở giai đoạn này không chỉ giúp quá trình định vị mốc chuẩn trước khi lắp đặt diễn ra chính xác mà còn tiết kiệm thời gian, công sức và đảm bảo an toàn cho đội ngũ thi công.

Sơ đồ tổng quan quy trình lắp đặt thang máy chuyên nghiệp và an toàn.

Quy Trình Chi Tiết Định Vị Mốc Chuẩn (Thả Dọi và Đặt Phooc)

Sau khi đã hoàn tất công tác chuẩn bị, bước tiếp theo là thực hiện quy trình định vị mốc chuẩn trước khi lắp đặt bằng phương pháp thả dây dọi và đặt phooc. Đây là công đoạn đòi hỏi sự tỉ mỉ, cẩn thận và độ chính xác gần như tuyệt đối, vì nó sẽ tạo ra hệ thống đường tâm, đường chuẩn cho toàn bộ việc lắp đặt cơ khí sau này.

Lắp đặt phooc định vị

Phooc (hay còn gọi là dưỡng, template, jig) là các bản mẫu hoặc bộ gá được chế tạo sẵn theo kích thước và vị trí tương đối của các đường tâm quan trọng trong hố thang (thường là tâm cửa, tâm ray cabin, tâm ray đối trọng).

• Phooc trên: Được lắp đặt cố định trên sàn phòng máy hoặc cấu trúc chịu lực cao nhất của hố thang. Vị trí lắp phooc phải được xác định chính xác dựa trên bản vẽ thiết kế và các mốc chuẩn của tòa nhà (nếu có). Dùng thước Nivo để đảm bảo phooc được đặt hoàn toàn nằm ngang.
• Phooc dưới: Tương tự, phooc dưới được đặt tại đáy hố PIT. Việc xác định vị trí phooc dưới phải đảm bảo khi thả dây dọi từ phooc trên xuống, các dây sẽ đi qua đúng vị trí tương ứng trên phooc dưới.

Mục đích của phooc là giữ cố định các đầu dây dọi, đảm bảo chúng không bị xê dịch trong suốt quá trình định vị và lắp đặt các bộ phận đầu tiên.

Kỹ thuật thả dây dọi chuẩn

Thả dây dọi là phương pháp truyền thống nhưng vẫn rất hiệu quả để xác định các đường thẳng đứng tuyệt đối trong hố thang.

• Số lượng dây dọi: Thông thường cần ít nhất 4 đến 6 dây dọi chính:
  • Hai dây cho việc xác định tâm và mép cửa tầng (căn dọc theo tim cửa).
  • Hai dây cho việc xác định vị trí lắp đặt ray dẫn hướng cabin.
  • Hai dây cho việc xác định vị trí lắp đặt ray dẫn hướng đối trọng.
• Thả dây: Dây dọi (bằng cước hoặc dây thép mảnh) được luồn qua các vị trí đã được đánh dấu chính xác trên phooc trên. Đầu dưới của dây được buộc vào quả dọi đủ nặng (tối thiểu 5kg, tùy thuộc vào chiều cao tầng và điều kiện gió trong hố thang). Quả dọi được thả từ từ xuống sao cho gần chạm đáy hố PIT (hoặc vị trí phooc dưới) nhưng không chạm vào bất cứ vật cản nào.
• Căng và ổn định dây: Sau khi thả, cần đảm bảo dây dọi đủ căng và hoàn toàn đứng yên. Quả dọi thường được ngâm trong thùng dầu hoặc nước để giảm thiểu tối đa dao động. Cần chờ một khoảng thời gian nhất định để dây và quả dọi ổn định hoàn toàn trước khi tiến hành các bước tiếp theo.

Xác định các trục tọa độ chuẩn trong hố thang

Hệ thống các dây dọi sau khi ổn định sẽ tạo thành một hệ trục tọa độ ảo bên trong hố thang.

• Trục tâm cửa: Hai dây dọi cửa sẽ xác định mặt phẳng đi qua tâm cửa và song song với mặt tiền thang máy.
• Trục tâm cabin/đối trọng: Các cặp dây dọi ray sẽ xác định vị trí tâm và hướng lắp đặt của ray cabin và ray đối trọng.
  Tất cả các phép đo và vị trí lắp đặt sau này đều sẽ tham chiếu đến hệ trục tọa độ chuẩn này.

Đánh dấu các vị trí lắp đặt rail và cửa tầng

Dựa vào các dây dọi chuẩn đã được thiết lập, kỹ thuật viên sẽ tiến hành đánh dấu chính xác vị trí lắp đặt:

• Bracket (giá đỡ) ray: Đo khoảng cách từ dây dọi ray đến vị trí tường hố thang ở các cao độ khác nhau (thường cách nhau khoảng 1.5m – 2.5m) để đánh dấu vị trí lắp đặt bracket.
• Ngưỡng cửa tầng (Sill): Đo và đánh dấu vị trí mép ngưỡng cửa tầng tại mỗi tầng dựa trên dây dọi cửa và cao độ sàn hoàn thiện. Đảm bảo các ngưỡng cửa tầng thẳng hàng và đúng cao độ.

Kiểm tra và hiệu chỉnh sai số

Trong suốt quá trình định vị, việc kiểm tra chéo và hiệu chỉnh sai số là bắt buộc.

• Kiểm tra lại khoảng cách giữa các dây dọi ở nhiều cao độ khác nhau để đảm bảo chúng song song và đúng khoảng cách thiết kế.
• Kiểm tra độ vuông góc giữa các trục (ví dụ: trục ray và trục cửa).
• So sánh các kích thước đo đạc được với bản vẽ thiết kế.
• Ghi nhận lại các sai số (nếu có) và tìm cách hiệu chỉnh (ví dụ: điều chỉnh vị trí phooc, kiểm tra lại độ thẳng của tường hố thang). Sai số cho phép thường rất nhỏ, tuân theo quy định của TCVN và tiêu chuẩn của nhà sản xuất thang máy.

Quy trình định vị mốc chuẩn trước khi lắp đặt đòi hỏi sự tập trung cao độ và tuân thủ nghiêm ngặt các bước kỹ thuật. Bất kỳ sự cẩu thả nào ở giai đoạn này đều có thể dẫn đến những vấn đề phức tạp và tốn kém ở các giai đoạn sau.

Mối Liên Hệ Giữa Định Vị Mốc Chuẩn và Các Bước Lắp Đặt Tiếp Theo

Việc định vị mốc chuẩn trước khi lắp đặt không phải là một công đoạn độc lập mà nó có mối liên hệ mật thiết, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và độ chính xác của hầu hết các bước lắp đặt cơ khí tiếp theo. Các mốc chuẩn này chính là “bản đồ” dẫn đường cho việc lắp ráp hàng trăm chi tiết của thang máy thành một thể thống nhất, vận hành trơn tru.

Ảnh hưởng đến lắp đặt rail

Đây là công đoạn chịu ảnh hưởng rõ rệt nhất từ việc định vị mốc chuẩn. Ray dẫn hướng (cho cả cabin và đối trọng) phải được lắp đặt thẳng đứng tuyệt đối và song song với nhau theo đúng khoảng cách thiết kế.

• Độ thẳng đứng: Các dây dọi ray chính là đường chuẩn để căn chỉnh độ thẳng đứng của từng cây ray khi lắp đặt từ dưới lên trên. Sai lệch so với dây dọi sẽ khiến ray bị cong, vênh, gây rung lắc và mài mòn shoes dẫn hướng khi cabin/đối trọng di chuyển.
• Khoảng cách giữa hai ray (Gauge): Các mốc chuẩn giúp xác định chính xác khoảng cách tâm giữa hai ray cabin và hai ray đối trọng. Khoảng cách này phải được duy trì không đổi trên suốt chiều dài hố thang.
• Vị trí tương đối giữa ray cabin và ray đối trọng: Mốc chuẩn đảm bảo ray đối trọng và ray cabin được lắp đặt đúng vị trí tương đối, đảm bảo khoảng hở an toàn khi chúng di chuyển ngược chiều nhau.

Việc lắp đặt rail chính xác dựa trên mốc chuẩn định vị tốt sẽ đảm bảo cabin và đối trọng di chuyển êm ái, ổn định, giảm thiểu tiếng ồn và rung động.

Lắp đặt khung cabin thang máy đòi hỏi sự chính xác dựa trên mốc chuẩn đã định vị.

Ảnh hưởng đến lắp đặt cửa tầng

Cửa tầng là bộ phận mà người sử dụng tiếp xúc trực tiếp và thường xuyên nhất. Việc lắp đặt cửa tầng chính xác có ý nghĩa quan trọng về cả an toàn và thẩm mỹ.

• Độ thẳng đứng của khung bao cửa (Jamb): Dây dọi cửa là căn cứ để lắp đặt khung bao cửa tầng thẳng đứng, đảm bảo cánh cửa khi đóng mở không bị xệ, kẹt.
• Cao độ ngưỡng cửa (Sill): Mốc chuẩn giúp đảm bảo tất cả các ngưỡng cửa tầng được lắp đặt đúng cao độ thiết kế và bằng phẳng so với sàn tầng. Độ bằng tầng khi cabin dừng là cực kỳ quan trọng, đặc biệt với thang máy bệnh viện hoặc cho người khuyết tật.
• Khoảng cách giữa mép cửa tầng và mép cửa cabin: Việc định vị chuẩn giúp kiểm soát khoảng hở này trong giới hạn cho phép theo TCVN, đảm bảo an toàn, tránh nguy cơ kẹt tay, chân hoặc vật thể.

Kỹ thuật viên kiểm tra và căn chỉnh cửa tầng thang máy dựa trên mốc định vị chuẩn.

Ảnh hưởng đến vị trí cabin và đối trọng

Sau khi ray được lắp đặt chuẩn xác, việc lắp đặt khung cabin và khung đối trọng sẽ trở nên dễ dàng hơn.

• Căn chỉnh cabin: Khung cabin được lắp ráp và căn chỉnh dựa trên hệ thống ray đã được định vị chuẩn, đảm bảo cabin nằm chính giữa hố thang (theo chiều ngang) và di chuyển đúng tâm.
• Vị trí đối trọng: Tương tự, khung đối trọng cũng được lắp đặt và căn chỉnh trên ray đối trọng đã chuẩn, đảm bảo vị trí tương đối chính xác với cabin.

Đảm bảo khoảng hở an toàn theo tiêu chuẩn

TCVN quy định rất rõ ràng về các khoảng hở an toàn tối thiểu giữa các bộ phận chuyển động (cabin, đối trọng) và các bộ phận cố định (vách hố thang, dầm ngăn, thiết bị khác) cũng như giữa cabin và đối trọng. Việc định vị mốc chuẩn trước khi lắp đặt chính xác là yếu tố tiên quyết để đảm bảo các khoảng hở này được duy trì trên suốt hành trình thang, ngăn ngừa va chạm và đảm bảo an toàn vận hành. Ví dụ, khoảng cách giữa cabin và đối trọng, giữa cabin/đối trọng và vách hố thang, giữa bậc cửa cabin và bậc cửa tầng đều phải nằm trong giới hạn cho phép.

Tóm lại, mọi sai sót trong việc định vị mốc chuẩn ban đầu sẽ lan truyền và khuếch đại ở các công đoạn lắp đặt tiếp theo, gây khó khăn cho việc căn chỉnh, ảnh hưởng đến chất lượng tổng thể, an toàn và tuổi thọ của thang máy.

Cận cảnh shoes dẫn hướng cabin thang máy lắp đặt trên ray theo đúng vị trí định vị.

Tiêu Chuẩn Việt Nam (TCVN) Liên Quan Đến Định Vị và Sai Số Cho Phép

Tại Việt Nam, việc lắp đặt và vận hành thang máy phải tuân thủ nghiêm ngặt các Tiêu chuẩn Quốc gia (TCVN) nhằm đảm bảo an toàn và chất lượng. Đối với công đoạn định vị mốc chuẩn trước khi lắp đặt và các yếu tố liên quan đến độ chính xác hình học, một số tiêu chuẩn quan trọng cần được tham chiếu bao gồm:

• TCVN 6395:2008 (EN 81-1:1998): Thang máy điện – Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt.
• TCVN 6396-2:2013 (EN 81-2:1998): Thang máy thủy lực – Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt.
• TCVN 6397:1998: Thang cuốn và băng tải chở người – Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt (Có thể tham khảo các nguyên tắc chung về an toàn lắp đặt).
• TCVN 5308:1991: Quy phạm kỹ thuật an toàn trong xây dựng (Liên quan đến an toàn lao động khi thi công trong hố thang).
• TCVN 4244:2005: Thiết bị nâng – Thiết kế, chế tạo và kiểm tra kỹ thuật (Quy định chung về thiết bị nâng).

Mặc dù các TCVN không mô tả chi tiết cách thực hiện định vị mốc chuẩn (vì đây là kỹ thuật thi công), nhưng chúng đặt ra các yêu cầu bắt buộc về kết quả cuối cùng của việc lắp đặt, mà muốn đạt được thì việc định vị chuẩn là điều kiện tiên quyết. Các yêu cầu này bao gồm:

1. Độ thẳng đứng của ray dẫn hướng: TCVN quy định sai lệch độ thẳng đứng cho phép của ray dẫn hướng trên suốt chiều cao hố thang. Mặc dù con số cụ thể có thể thay đổi tùy theo loại thang và tiêu chuẩn áp dụng, nhưng yêu cầu chung là ray phải được lắp đặt gần như thẳng đứng tuyệt đối. Việc định vị mốc chuẩn bằng dây dọi là phương pháp cơ bản để đạt được yêu cầu này.
2. Độ song song và khoảng cách giữa các ray: Tiêu chuẩn yêu cầu các ray dẫn hướng (của cabin hoặc đối trọng) phải song song với nhau và duy trì đúng khoảng cách thiết kế (gauge) trong giới hạn dung sai cho phép. Mốc chuẩn định vị giúp kiểm soát điều này.
3. Sai lệch vị trí tương đối giữa các bộ phận: TCVN quy định các khoảng hở an toàn tối thiểu và tối đa giữa các bộ phận chuyển động và cố định. Ví dụ:
   • Khoảng hở giữa cabin và đối trọng.
   • Khoảng hở giữa cabin/đối trọng và vách giếng thang, đà giếng.
   • Khoảng hở giữa bậc cửa cabin và bậc cửa tầng (thường không quá 35mm, nhưng cần kiểm tra TCVN cụ thể).
   • Độ chính xác dừng tầng: Sai lệch giữa sàn cabin và sàn tầng khi thang dừng phải nằm trong giới hạn cho phép (ví dụ: ±10mm hoặc ±20mm tùy loại thang và yêu cầu). Việc lắp đặt cửa tầng và hệ thống điều khiển chính xác dựa trên mốc chuẩn ban đầu góp phần đạt được yêu cầu này.
4. Độ thẳng đứng của cửa tầng: Khung bao và cánh cửa tầng phải được lắp đặt thẳng đứng để đảm bảo hoạt động đóng mở trơn tru và an toàn.

Việc tuân thủ các sai số cho phép theo TCVN không chỉ đảm bảo an toàn mà còn là điều kiện bắt buộc để thang máy được kiểm định và cấp phép hoạt động. Đơn vị thi công phải có trách nhiệm thực hiện định vị mốc chuẩn trước khi lắp đặt một cách cẩn thận, sử dụng các dụng cụ đo lường có độ chính xác cao và kiểm tra đối chiếu thường xuyên để đảm bảo mọi thông số hình học đều nằm trong giới hạn quy định.

Kiểm tra an toàn kỹ thuật thang máy định kỳ theo quy phạm.

Những Lỗi Thường Gặp và Cách Khắc Phục Khi Định Vị Mốc Chuẩn

Mặc dù là công đoạn nền tảng, nhưng quá trình định vị mốc chuẩn trước khi lắp đặt vẫn tiềm ẩn nhiều sai sót nếu không được thực hiện bởi đội ngũ kỹ thuật có kinh nghiệm và sự cẩn trọng cần thiết. Nhận biết và khắc phục kịp thời những lỗi này là rất quan trọng.

Các Lỗi Thường Gặp:

1. Đặt Phooc Sai Vị Trí:
   • Nguyên nhân: Đo đạc ban đầu không chính xác, không đối chiếu kỹ với bản vẽ hoặc mốc chuẩn tòa nhà, phooc bị xê dịch trong quá trình lắp đặt.
   • Hậu quả: Toàn bộ hệ thống dây dọi bị lệch chuẩn, dẫn đến sai lệch vị trí lắp đặt của tất cả các bộ phận.
   • Khắc phục: Kiểm tra lại kích thước và vị trí đặt phooc bằng nhiều phương pháp (thước, máy đo laser), đối chiếu cẩn thận với bản vẽ. Cố định phooc chắc chắn trước khi thả dọi.
2. Dây Dọi Không Ổn Định:
   • Nguyên nhân: Quả dọi quá nhẹ so với chiều cao hố thang, có luồng gió trong hố thang, dây bị vướng vào các vật cản, không chờ đủ thời gian để dây ổn định, dây bị dao động do các hoạt động thi công khác gần đó.
   • Hậu quả: Vị trí dây dọi thay đổi liên tục, không thể lấy làm mốc chuẩn chính xác.
   • Khắc phục: Sử dụng quả dọi đủ nặng, che chắn các luồng gió nếu có thể, ngâm quả dọi trong thùng dầu/nước để giảm dao động, đảm bảo dây không chạm vào bất cứ đâu, chờ đủ thời gian cho dây ổn định hoàn toàn trước khi đo đạc, tạm dừng các hoạt động gây rung động mạnh gần đó.
3. Đo Đạc và Đánh Dấu Không Chính Xác:
   • Nguyên nhân: Sử dụng thước đo không chuẩn hoặc bị hỏng, đọc sai vạch chia, lỗi thị sai khi nhìn vạch dấu, đánh dấu bằng vật liệu dễ phai hoặc không rõ ràng, điều kiện ánh sáng kém.
   • Hậu quả: Các vị trí đánh dấu (lắp bracket, ngưỡng cửa) bị sai lệch so với mốc chuẩn thực tế.
   • Khắc phục: Sử dụng dụng cụ đo lường chất lượng, đã được kiểm định. Thực hiện đo đạc cẩn thận, đọc kết quả vuông góc với thước. Sử dụng bút đánh dấu rõ ràng, không phai. Đảm bảo đủ ánh sáng tại vị trí làm việc. Nên có ít nhất hai người kiểm tra chéo kết quả đo.
4. Bỏ Qua Sai Lệch Của Hố Thang Thực Tế:
   • Nguyên nhân: Chủ quan cho rằng hố thang được xây dựng hoàn hảo theo thiết kế, không kiểm tra kỹ độ thẳng đứng và độ phẳng của tường hố thang trước khi định vị.
   • Hậu quả: Khi lắp đặt bracket hoặc các bộ phận khác, có thể gặp khó khăn do tường bị nghiêng, lồi lõm, không đủ khoảng cách.
   • Khắc phục: Luôn kiểm tra thực tế hố thang trước khi định vị. Ghi nhận lại các sai lệch và tính toán phương án lắp đặt phù hợp (ví dụ: sử dụng bracket dài hơn, đệm thêm…).
5. Sử Dụng Dụng Cụ Không Phù Hợp hoặc Kém Chất Lượng:
   • Nguyên nhân: Dùng dây cước dễ co giãn, quả dọi không đủ nặng, thước đo thiếu chính xác.
   • Hậu quả: Kết quả định vị không đáng tin cậy.
   • Khắc phục: Đầu tư và sử dụng các dụng cụ chuyên dụng, chất lượng tốt, đảm bảo độ chính xác theo yêu cầu kỹ thuật.

Việc nhận diện sớm và khắc phục triệt để các lỗi trong quá trình định vị mốc chuẩn trước khi lắp đặt là chìa khóa để tránh những vấn đề lớn hơn ở các giai đoạn sau, đảm bảo chất lượng và an toàn cho toàn bộ hệ thống thang máy. Đòi hỏi kỹ thuật viên phải có chuyên môn vững, kinh nghiệm thực tế và tinh thần trách nhiệm cao.

Kỹ thuật viên lắp đặt động cơ thang máy Mitsubishi trong phòng máy theo đúng tiêu chuẩn.

Kết Luận

Qua những phân tích chi tiết, có thể khẳng định rằng định vị mốc chuẩn trước khi lắp đặt là một trong những công đoạn mang tính quyết định, ảnh hưởng sâu sắc đến toàn bộ quá trình lắp đặt và chất lượng vận hành của thang máy sau này. Nó không chỉ đơn thuần là việc thả vài sợi dây dọi, mà là cả một quy trình kỹ thuật đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng, thao tác tỉ mỉ, đo đạc chính xác và tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn kỹ thuật, đặc biệt là các quy định trong TCVN.

Việc thiết lập một hệ quy chiếu chuẩn xác ngay từ ban đầu thông qua các mốc định vị sẽ là kim chỉ nam cho việc lắp đặt thẳng hàng ray dẫn hướng, cửa tầng, cabin và đối trọng. Điều này trực tiếp đảm bảo thang máy vận hành êm ái, ổn định, giảm thiểu tiếng ồn, rung lắc, hạn chế hao mòn thiết bị và quan trọng nhất là đảm bảo an toàn tuyệt đối cho người sử dụng. Mọi sai sót, dù là nhỏ nhất, trong giai đoạn định vị đều có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, tốn kém chi phí sửa chữa và tiềm ẩn rủi ro mất an toàn.

Do đó, chủ đầu tư và các đơn vị thi công cần nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của công đoạn này, đầu tư đầy đủ về nhân lực có chuyên môn, trang thiết bị đo lường chính xác và thời gian cần thiết để thực hiện. Sự chuyên nghiệp và cẩn trọng trong việc định vị mốc chuẩn trước khi lắp đặt chính là sự đảm bảo vững chắc cho một hệ thống thang máy hoạt động an toàn, hiệu quả và bền bỉ theo thời gian, góp phần nâng cao giá trị và tiện ích cho công trình.