Phát Triển Du Lịch Bền Vững: Thực Trạng, Khung Lý Thuyết Và Gợi Ý Cho Tỉnh Đồng Nai

Trong bối cảnh du lịch ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong nền kinh tế, việc phát triển du lịch bền vững trở thành một ưu tiên hàng đầu. Bài viết này sẽ phân tích thực trạng, khung lý thuyết và đề xuất các giải pháp phát triển du lịch bền vững, đặc biệt tập trung vào tỉnh Đồng Nai, một địa phương có tiềm năng lớn về du lịch nhưng vẫn chưa được khai thác tối đa. Chúng ta sẽ cùng khám phá những cơ hội và thách thức, từ đó đưa ra những gợi ý thiết thực để Đồng Nai có thể phát triển du lịch một cách bền vững, mang lại lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường.

Ngành du lịch trên toàn thế giới đang có những bước phát triển mạnh mẽ, đóng góp không nhỏ vào tăng trưởng kinh tế của nhiều quốc gia. Theo số liệu từ Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO), năm 2018, ngành du lịch toàn cầu đã đạt 1,401 triệu lượt khách và tổng doanh thu lên tới 1,450 tỷ USD. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng này, khi năm 2018 đã đón 15,498 triệu lượt khách quốc tế và 80 triệu lượt khách nội địa, tạo ra doanh thu đáng kể. Riêng tỉnh Đồng Nai, năm 2019 đã ghi nhận hơn 4,4 triệu lượt khách du lịch, với doanh thu vượt 1,607 tỷ đồng, tăng trưởng 16% so với năm trước. Với đà tăng trưởng này, du lịch được kỳ vọng sẽ trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của cả nước nói chung và Đồng Nai nói riêng. Tuy nhiên, để phát triển bền vững, cần có những định hướng và giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế.

Tiềm Năng Du Lịch Đồng Nai và Sự Cần Thiết Của Phát Triển Bền Vững

Đồng Nai, với vị trí địa lý thuận lợi thuộc vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, sở hữu nhiều tiềm năng để phát triển du lịch. Tuy nhiên, song song với những cơ hội, ngành du lịch của tỉnh cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Biến đổi khí hậu và những tác động tiêu cực đến môi trường đòi hỏi chúng ta phải hướng tới sự phát triển bền vững. Phát triển bền vững không chỉ là việc đáp ứng nhu cầu hiện tại mà còn phải đảm bảo rằng các thế hệ tương lai cũng có thể hưởng lợi từ tài nguyên và môi trường.

Du lịch Đồng Nai

Du lịch cộng đồng (CBT) là một hướng đi quan trọng trong việc phát triển du lịch bền vững. CBT không chỉ nhấn mạnh vào sự phát triển kinh tế mà còn chú trọng đến việc bảo vệ môi trường và văn hóa xã hội. Trong mô hình CBT, cộng đồng địa phương đóng vai trò trung tâm, tự chủ quyết định và xây dựng chương trình du lịch. Các gia đình trực tiếp tham gia vào các hoạt động du lịch và nhận được lợi ích kinh tế, xã hội. Du khách sẽ có cơ hội trải nghiệm chân thực cuộc sống địa phương, hiểu sâu hơn về văn hóa và môi trường. Để phát triển CBT thành công, các địa phương cần khai thác hiệu quả lợi thế tự nhiên, di tích, văn hóa và sự sáng tạo trong việc kết hợp các nguồn lực.

Để làm du lịch cộng đồng, địa phương cần có hai nguồn tài nguyên chính là tài nguyên văn hóa và tài nguyên tự nhiên; ngoài ra, cần có các nguồn lực hỗ trợ như: chỗ ở, phương tiện giao thông, y tế,… CBT có thể trở thành một cơ chế xóa đói giảm nghèo và là giải pháp tốt để cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân, mang lại sự trao quyền và lợi ích kinh tế lớn hơn cho cộng đồng địa phương. Mô hình du lịch sinh thái đã được triển khai tại một số địa phương như Tràm Chim Tam Nông (Đồng Tháp), Vườn Quốc gia Cát Tiên (Đồng Nai). Tuy nhiên, các mô hình này còn mang tính tự phát và chưa thực sự ổn định.

Khung Lý Thuyết Về Du Lịch Bền Vững và CBT

Theo Poon (1993), mục tiêu của du lịch cộng đồng là tối đa hóa lợi ích cho các bên liên quan trong cộng đồng, chứ không chỉ ưu tiên lợi ích của các nhà đầu tư. Tổ chức Du lịch Thế giới (WTO, 1998) định nghĩa phát triển du lịch bền vững là việc đáp ứng nhu cầu của du khách và các điểm đến du lịch hiện tại, đồng thời bảo vệ và nâng cao cơ hội cho tương lai thông qua việc quản lý các nguồn lực một cách có trách nhiệm. Điều này đòi hỏi sự cân bằng giữa nhu cầu kinh tế, xã hội, thẩm mỹ, văn hóa, sinh thái và đa dạng sinh học.

VIRI và Quỹ Châu Á (2012) cho rằng CBT là loại hình du lịch do người dân phối hợp tổ chức, quản lý và làm chủ nhằm tìm kiếm lợi ích kinh tế và bảo vệ môi trường, thông qua việc giới thiệu các nét đặc trưng của địa phương đến du khách. Các hình thức du lịch này thường liên kết người dân thành thị đến các vùng nông thôn, bao gồm du lịch sinh thái, du lịch nông nghiệp, nông thôn và du lịch dân tộc, văn hóa.

Các nghiên cứu của Yoon và cộng sự (2001), Shikida và cộng sự (2009), Dodds và cộng sự (2016), Lee và Jan (2019) đều chỉ ra vai trò quan trọng của cộng đồng địa phương, sự liên kết giữa các bên liên quan và sự hỗ trợ từ chính phủ trong việc phát triển du lịch bền vững. Các nghiên cứu này cũng khẳng định CBT là một phương pháp giảm nghèo hiệu quả, tạo thêm việc làm và cải thiện kinh tế địa phương. Tuy nhiên, Adiyia và Vanneste (2018) cũng nhấn mạnh rằng, sự thành công của các đơn vị du lịch cũng như của toàn bộ chuỗi giá trị du lịch phụ thuộc vào công tác quản lý. Bên cạnh đó, các hoạt động du lịch cũng có thể gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường, đòi hỏi chúng ta phải quản lý một cách có trách nhiệm.

chuyến tham quan du lịch đối với học sinh cũng là một loại hình du lịch cần được quan tâm để giáo dục ý thức bảo vệ môi trường và văn hóa cho thế hệ trẻ. Việc kết hợp giữa các hoạt động du lịch và giáo dục sẽ mang lại hiệu quả tích cực cho sự phát triển bền vững của ngành du lịch.

Thực Trạng Nghiên Cứu và Gợi Ý Phát Triển Du Lịch Bền Vững Tại Việt Nam

Chính phủ Việt Nam đã xác định du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn, hướng đến phát triển bền vững và bao trùm, dựa trên nền tảng tăng trưởng xanh. Điều này thể hiện qua các quyết định, chính sách về quản lý và sử dụng tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường, đa dạng sinh học và chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu.

Nhiều nghiên cứu khoa học đã được thực hiện để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam. Các nghiên cứu này có thể chia thành hai nhóm chính: nghiên cứu cơ bản (Hà Nam Khánh Giao và Lê Thái Sơn, 2012; Đinh Kiệm và Nguyễn Tiến Dũng, 2019) và nghiên cứu ứng dụng (Phan Thị Hồng Cúc và Ngô Thanh Loan, 2016; Nguyễn Công Hoan và Hà Thị Vân Khanh, 2019). Các nghiên cứu cơ bản tập trung vào việc xác định các yếu tố tác động đến sự hài lòng của du khách, trong khi các nghiên cứu ứng dụng lại tìm kiếm các mô hình và giải pháp cụ thể để phát triển du lịch cộng đồng, như chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch nông nghiệp.

Tuy nhiên, các nghiên cứu này vẫn còn một số hạn chế như: tính chủ quan trong việc xác định các yếu tố SWOT, thiếu sự liên kết trong chuỗi giá trị du lịch, chưa dựa trên phân tích nhu cầu của du khách. Các giải pháp đưa ra chưa thực sự khả thi để vận dụng vào thực tế. Một số nghiên cứu về du lịch cộng đồng đã xem xét mức độ quan tâm của du khách đối với các yếu tố văn hóa, phong cảnh, hệ động thực vật. Các nghiên cứu này là nguồn tham khảo hữu ích để phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam.

Từ những nghiên cứu trên, chúng ta có thể rút ra một số vấn đề quan trọng:

• Phát triển du lịch bền vững có thể thực hiện thông qua mô hình du lịch cộng đồng.
• Cần quan tâm đến các đối tượng liên quan như lãnh đạo địa phương, du khách, các đơn vị tổ chức, hộ gia đình và sự liên kết giữa các đối tượng này.
• Cần lựa chọn phương pháp đánh giá phù hợp, sử dụng các ma trận lượng hóa để đảm bảo tính khách quan.
• Mô hình du lịch cộng đồng cần được xây dựng dựa trên chuỗi giá trị và vai trò của các bên liên quan.
• Giải pháp phát triển du lịch cần kết nối thị trường, xây dựng thương hiệu và truyền thông để thu hút du khách.

Gợi Ý Hướng Phát Triển Du Lịch Bền Vững Cho Tỉnh Đồng Nai

Đồng Nai có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch cộng đồng. Hồ Trị An – Mã Đà đã được quy hoạch là điểm du lịch quốc gia, tạo cơ hội phát triển du lịch bền vững cho tỉnh. Các đơn vị trên địa bàn tỉnh cũng đã có những đề án, kế hoạch để thúc đẩy phát triển du lịch. Tuy nhiên, thực tế cho thấy du lịch của Đồng Nai vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng.

các điểm du lịch ở quảng ninh cũng là một tỉnh có tiềm năng du lịch lớn, và Đồng Nai có thể học hỏi kinh nghiệm của tỉnh này trong việc phát triển du lịch bền vững.

Để phát triển du lịch bền vững tại Đồng Nai, chúng ta có thể tham khảo những gợi ý sau:

1. Đánh giá khách quan thực trạng và tiềm năng du lịch bền vững để xác định loại hình du lịch và nhóm đối tượng khách hàng mục tiêu.
2. Phát triển du lịch theo chuỗi giá trị, từ hạ tầng đến các điểm đến, chú trọng xây dựng thương hiệu và truyền thông.
3. Kết nối với các tổ chức du lịch trong và ngoài nước để quảng bá và thu hút du khách.
4. Tạo cơ chế thuận lợi để các tổ chức và cá nhân cùng tham gia phát triển du lịch cộng đồng. Khuyến khích mô hình hợp tác xã và hộ gia đình làm du lịch.
5. Xây dựng bộ tiêu chuẩn về phát triển du lịch bền vững và ban hành quy tắc văn hóa du lịch.
6. Phát triển nguồn nhân lực phục vụ cho ngành du lịch.

Du lịch Đồng Nai

Việc phát triển du lịch bền vững tại Đồng Nai không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa, lịch sử, môi trường. Điều này đòi hỏi sự chung tay của các cấp chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương.

Kết Luận

Phát triển du lịch bền vững là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì và nỗ lực của tất cả các bên liên quan. Với những tiềm năng và lợi thế vốn có, tỉnh Đồng Nai hoàn toàn có thể trở thành một điểm đến du lịch hấp dẫn, phát triển theo hướng bền vững. Việc áp dụng các mô hình CBT, chú trọng vào việc bảo tồn các giá trị văn hóa và môi trường sẽ giúp Đồng Nai khai thác tối đa tiềm năng du lịch, mang lại lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường cho cả hiện tại và tương lai. Cần có sự đầu tư vào cơ sở hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực và tăng cường quảng bá để đưa du lịch Đồng Nai lên một tầm cao mới.

nhận hợp đồng tham quan du lịch cũng là một yếu tố quan trọng trong việc phát triển du lịch. Việc có những hợp đồng hợp tác với các công ty du lịch sẽ giúp Đồng Nai thu hút được nhiều khách du lịch hơn.

Tài liệu tham khảo:

Tiếng Việt

1. Bùi Thị Lan Hương (2012), So sánh thu nhập của các chủ thể trong chuỗi giá trị du lịch vùng nông thôn tại Cù lao Thới Sơn, Tiền Giang, Tạp chí Khoa học – Đại học Cần Thơ, 24b:182-189.
2. Bùi Thị Tám và Cộng sự (2011), Nhu cầu tiềm năng đối với du lịch dựa vào cộng đồng ở vùng Đầm phá Tam Giang – Cầu Hai. Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, 84: 89-94.
3. Đinh Kiệm và Nguyễn Tiến Dũng (2019), Đánh giá sự hài lòng của du khách nội địa tại điểm đến du lịch sinh thái nông nghiệp huyện Di Linh, tỉnh Lâm Đồng, Kinh tế và Dự báo, 94-98.
4. Hà Nam Khánh Giao và Lê Thái Sơn (2012), Các nhân tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của du khách tham dự Festivak Hoa Đà Lạt, Tạp chí Phát triển Kinh tế, 40-47.
5. Lê Đăng Lăng & Lê Tấn Bửu (2017), Đánh giá quan hệ giữa truyền thông tiếp thị và giá trị thương hiệu trong ngành nước giải khát, Tạp chí Phát triển kinh tế, 28(7): 56-80.
6. Lê Đăng Lăng (2010), Quản trị thương hiệu, NXB Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh.
7. My Ny (2020), Du lịch Đồng Nai sẽ bứt phá, Báo Đồng Nai, ngày 12/02/2020.
8. Nguyễn Công Hoan và Hà Thị Vân Khanh (2019), Nghiên cứu mô hình chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch nông nghiệp tại làng bưởi Tân Triều huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai, Tạp chí Công Thương.
9. Phan Thị Hồng Cúc và Ngô Thanh Loan (2016), Du lịch cộng đồng góp phần xóa đói giảm nghèo tại Việt Nam, Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ, số 19: 5-12.
10. UBND huyện Vĩnh Cửu (2016), Đề án phát triển du lịch huyện Vĩnh Cửu đến 2020, định hướng đến năm 2030.
11. UBND tỉnh Đồng Nai (2015), Đề án phát triển du lịch tỉnh Đồng Nai đến 2020, định hướng đến năm 2030, Quyết định số 2364/QĐ-UBND.
12. VIRI (Viện Nghiên cứu và Phát triển Ngành nghề nông thôn Việt Nam) và Quỹ Châu Á (2012), Tài liệu hướng dẫn phát triển du lịch cộng đồng, Dự án “Du lịch cộng đồng cho các làng nghề thủ công truyền thống ở Bắc Ninh”, Hà Nội.

Tiếng Anh

1. Adiyia, B. & Vanneste, D. (2018), Local tourism value chain linkages as pro poor tools for regional development in western Uganda, Development Southern Africa, 35: 210-224.
2. Buathong, K. & Lai, P.C. (2017), Perceived Attributes of Event Sustainability in the MICE Industry in Thailand: A Viewpoint from Governmental, Academic, Venue and Practitioner, Sustainability, 9: 1-20.
3. Dodds, Ali & Glasky (2016), Mobilizing knowledge: Determining key elements for success and pitfalls in developing community-based tourism, Current Issues in Tourism, 21(13): 1547-1568.
4. Lee, T.H., Jan, F.H. (2019), Can community-based tourism contribute to sustainable development? Evidence from residents’ perceptions of the sustainability Tourism Management, 70: 368-380.
5. Poon, A. (1993), Tourism, Technology and Competitive Strategies, London: CABI.
6. Shikida, A., Yoda, M., Kino, A., Morishige, M. (2009), Tourism relationship model and intermediary for sustainable tourism management: Case study of the Kiritappu Wetland Trust in Hamanaka, Hokkaido, Tourism and Hospitality Research,10(2):105-115.
7. UNWTO – World Tourism Organization, (2019), International Tourism Highlights.
8. WCED – World Commission on Environment and Development (1987), Our Common Future. Oxford Univ. Press, London.
9. WTO – World Tourism Organization (1998), Guide for local authorities on developing sustainable tourism, Madrid.
10. Yoon, Y., Gursoy, D. & Chen, J.S. (2001), Validating a tourism development theory with structural equation modeling, Tourism Management, 22: 363-372.