Khám phá Mô hình Phát triển Du lịch Bền vững tại Ninh Bình

Du lịch đã và đang khẳng định vai trò là một ngành kinh tế tổng hợp quan trọng trên phạm vi toàn cầu và tại Việt Nam. Không chỉ là động lực tăng trưởng nguồn thu, du lịch còn góp phần thúc đẩy giao lưu văn hóa, cải thiện đời sống cộng đồng. Tuy nhiên, ngành công nghiệp không khói này cũng đối mặt với nhiều thách thức từ biến đổi môi trường, dịch bệnh đến sự thay đổi trong nhu cầu của du khách. Đặc biệt, đại dịch COVID-19 vừa qua đã tạo ra một “cú hích” mạnh mẽ, buộc ngành du lịch toàn cầu phải thích nghi và tìm kiếm những hướng đi mới, bền vững hơn. Nắm bắt xu thế này, nhiều địa phương tại Việt Nam, quốc gia giàu tiềm năng du lịch, đang tập trung xây dựng các Mô Hình Phát Triển Du Lịch theo hướng tăng trưởng xanh, bảo tồn giá trị di sản và nâng cao trải nghiệm cho du khách, trong đó Ninh Bình nổi lên như một ví dụ điển hình.

Với vị trí địa lý thuận lợi, tài nguyên thiên nhiên và văn hóa phong phú, Ninh Bình – vùng đất ở cửa ngõ phía Nam Đồng bằng Bắc Bộ – sở hữu tiềm năng to lớn để phát triển du lịch. Địa hình đa dạng từ núi đá vôi hùng vĩ, đồng bằng trù phú đến vùng ven biển ngập mặn đã tạo nên một “Việt Nam thu nhỏ” với hệ sinh thái độc đáo và nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng. Sự kết hợp giữa cảnh quan tự nhiên ngoạn mục và bề dày lịch sử, văn hóa lâu đời là nền tảng vững chắc để Ninh Bình định hình các sản phẩm du lịch đặc trưng. Mục tiêu hàng đầu của tỉnh hiện nay là xây dựng và áp dụng mô hình phát triển du lịch theo hướng tăng trưởng xanh, vừa bảo tồn hiệu quả các giá trị tài nguyên, vừa khai thác tối đa tiềm năng để phát triển kinh tế, đảm bảo công bằng xã hội và bảo vệ môi trường cho thế hệ tương lai. Để hiểu rõ hơn về cách các địa phương Việt Nam phát huy thế mạnh du lịch của mình, bạn có thể tham khảo thêm về 7 vùng du lịch ở Việt Nam.

Giới thiệu Về Vùng Đất Ninh Bình Giàu Tiềm Năng Du Lịch

Ninh Bình, mảnh đất “địa linh nhân kiệt”, là nơi lưu giữ những dấu tích vàng son của lịch sử Việt Nam, từng là kinh đô của nước Đại Cồ Việt dưới thời nhà Đinh, Tiền Lê. Vị trí cách Hà Nội khoảng 90km về phía Nam, cùng hệ thống giao thông thuận lợi, giúp Ninh Bình trở thành điểm kết nối quan trọng, thu hút lượng lớn du khách trong và ngoài nước.

Tài nguyên du lịch của Ninh Bình được đánh giá là đa dạng, phong phú về số lượng và chất lượng, dù có sự phân bố không đều giữa các địa phương. Các huyện Hoa Lư, Gia Viễn, thành phố Ninh Bình, Nho Quan, Kim Sơn, thành phố Tam Điệp là những khu vực tập trung nhiều tài nguyên nổi trội, tạo điều kiện thuận lợi để hình thành các sản phẩm du lịch độc đáo.

Tại Sao Cần Mô Hình Phát Triển Du Lịch Bền Vững?

Trong những năm gần đây, du lịch Ninh Bình đã có những bước phát triển vượt bậc. Tuy nhiên, sự phát triển “nóng” này cũng tiềm ẩn những tác động tiêu cực đến môi trường cảnh quan và làm suy giảm tài nguyên du lịch nếu không có sự quản lý và định hướng phù hợp. Việc xây dựng một mô hình phát triển du lịch theo hướng bền vững là yêu cầu cấp thiết để đảm bảo sự hài hòa giữa mục tiêu tăng trưởng kinh tế và công tác bảo tồn.

Dựa trên việc nghiên cứu các mô hình du lịch bền vững quốc tế (như của UNWTO, OECD) và kinh nghiệm của các địa phương khác tại Việt Nam, tỉnh Ninh Bình đã đề xuất mô hình phát triển du lịch theo hướng tăng trưởng xanh đến năm 2030, tầm nhìn năm 2045. Mô hình này được xây dựng trên cơ sở phát huy tối đa thế mạnh và lợi thế đặc thù của tỉnh, đồng thời tích hợp các yếu tố phù hợp với thực tiễn và có tính khả thi cao.

Mô Hình Phát Triển Du Lịch Ninh Bình Đến 2030, Tầm Nhìn 2045

Mô hình cốt lõi mà Ninh Bình hướng tới là Phát triển du lịch theo hướng tăng trưởng xanh. Trong đó, loại hình du lịch văn hóa – lịch sử – tâm linh được xác định là then chốt, đóng vai trò động lực chính. Chuyển đổi số được coi là phương thức quan trọng để hiện thực hóa mô hình này.

Quan Điểm Phát Triển Du Lịch

Quan điểm phát triển du lịch của Ninh Bình dựa trên một số nguyên tắc chính:

1. Xác định du lịch là ngành kinh tế tổng hợp, đòi hỏi sự tham gia và trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.
2. Phát triển du lịch bền vững, hướng tới mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế và thúc đẩy các ngành, lĩnh vực khác cùng phát triển.
3. Chú trọng hiệu quả đầu tư, tập trung vào các lĩnh vực dịch vụ chất lượng cao như lưu trú, vui chơi giải trí, làng nghề, mua sắm, ẩm thực… nhằm tăng sức hút, kéo dài thời gian lưu trú và tăng mức chi tiêu của du khách.
4. Phát triển du lịch phải gắn kết chặt chẽ với quy hoạch tổng thể quốc gia và tỉnh, hài hòa với an ninh quốc phòng, và giải quyết thỏa đáng lợi ích giữa người dân, doanh nghiệp và Nhà nước.
5. Đẩy mạnh xã hội hóa, tăng cường quản lý nhà nước, kết hợp phát triển du lịch với giải quyết vấn đề việc làm và xóa đói giảm nghèo tại địa phương.

Mục Tiêu Phát Triển Du Lịch Ninh Bình

Ninh Bình đặt ra các mục tiêu cụ quát và cụ thể đầy tham vọng:

• Mục tiêu tổng quát: Xây dựng Ninh Bình thành một trong các trung tâm du lịch hàng đầu của Việt Nam và khu vực. Ưu tiên phát triển du lịch chất lượng cao, bền vững theo hướng “tăng trưởng xanh”. Góp phần quan trọng thúc đẩy kinh tế – xã hội, hiện đại hóa cơ cấu kinh tế. Chú trọng bảo tồn văn hóa, tạo sản phẩm đặc thù mang thương hiệu Ninh Bình. Phát triển song song cả khách nội địa và quốc tế, đặc biệt phân khúc cao cấp. Đẩy mạnh đổi mới, sáng tạo, xã hội hóa, liên kết, huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực. Phát huy vai trò doanh nghiệp, giải quyết tốt lao động, an sinh xã hội, hài hòa lợi ích các bên. Chủ động ứng phó với thiên tai, dịch bệnh và biến đổi khí hậu.
• Mục tiêu cụ thể:
  • Phấn đấu đến năm 2023: Hoạt động du lịch phục hồi cơ bản.
  • Đến năm 2025: Thu hút 8,0 triệu lượt khách (1,0 triệu khách quốc tế). Tổng doanh thu du lịch đạt 8.000 tỷ đồng, đóng góp 6,5% GRDP.
  • Đến năm 2030: Thu hút 12,0 triệu lượt khách (2,0 triệu khách quốc tế). Tổng doanh thu du lịch đạt 18.660 tỷ đồng, đóng góp 8% GRDP.
  • Đến năm 2045: Ninh Bình nằm trong nhóm 10 điểm đến du lịch hàng đầu cả nước và Đông Nam Á, du lịch đóng góp 10% GRDP.

Phát Triển Theo Không Gian Địa Lý

Tài nguyên du lịch là yếu tố cốt lõi tạo nên sự đặc sắc riêng có cho mỗi điểm đến. Tại Ninh Bình, nguồn tài nguyên này rất lớn, đa dạng và chất lượng, tập trung chủ yếu ở các địa phương đã nêu. Dựa trên thế mạnh và quy hoạch của tỉnh, Ninh Bình tiếp tục duy trì và đẩy mạnh mô hình phát triển du lịch theo không gian địa lý, khai thác hợp lý tiềm năng của từng vùng để tạo ra các sản phẩm phù hợp.

Đa Dạng Hóa Các Loại Hình Du Lịch

Ninh Bình xác định phát triển nhiều loại hình du lịch khác nhau để đáp ứng nhu cầu đa dạng của du khách, phù hợp với tiềm năng sẵn có và định hướng tăng trưởng xanh:

Du lịch Văn hóa, Lịch sử, Tâm linh

Đây là loại hình du lịch then chốt của Ninh Bình. Với 1.821 di tích lịch sử văn hóa, trong đó có nhiều di tích gắn liền với kinh đô xưa và Quần thể danh thắng Tràng An (Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới), Ninh Bình có nguồn tài nguyên văn hóa vô cùng giá trị. Các điểm nổi bật như chùa Bái Đính, Quần thể Tràng An (đền Trần, Phủ Khống, các di chỉ khảo cổ) cùng với các lễ hội truyền thống (Trường Yên, Tràng An, Bái Đính, Đền Thái Vi) thu hút lượng lớn du khách quan tâm văn hóa.

Ngoài các di tích, ẩm thực Ninh Bình cũng là một phần quan trọng của văn hóa địa phương. Mặc dù chưa được xây dựng thành sản phẩm du lịch ẩm thực đặc sắc, nhưng với nhiều đặc sản địa phương và sản phẩm nông nghiệp đa dạng, du lịch ẩm thực Ninh Bình hứa hẹn sẽ mang đến những trải nghiệm hấp dẫn cho du khách trong tương lai.

Du lịch Sinh thái, Nghỉ dưỡng

Dựa vào lợi thế cảnh quan thiên nhiên độc đáo, Ninh Bình có nhiều khu vực lý tưởng cho du lịch sinh thái như Quần thể Tràng An, Vườn Quốc gia Cúc Phương, Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long. Vùng ngập nước ven biển Kim Sơn cũng tiềm năng phát triển loại hình này. Du khách đến Ninh Bình với mục đích sinh thái chiếm tỷ lệ đáng kể. Ninh Bình tiếp tục ưu tiên phát triển loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên này.

Du lịch Trải nghiệm, Thắng cảnh

Du lịch trải nghiệm là xu hướng phổ biến, mang đến giá trị tinh thần và kiến thức mới cho du khách. Tại Ninh Bình, các hoạt động trải nghiệm gắn với thăm quan thắng cảnh diễn ra ở các điểm như Tràng An, Cúc Phương. Du khách yêu thích các hoạt động như đạp xe khám phá cảnh quê, xem chim, và đặc biệt là trải nghiệm văn hóa bản địa như tham gia nông nghiệp, học nấu món ăn địa phương – điều thu hút mạnh khách quốc tế.
Du khách trải nghiệm đi thuyền trên sông khám phá cảnh quan Ninh BìnhViệc tăng cường các hoạt động trải nghiệm giúp kéo dài thời gian lưu trú của du khách. Ninh Bình tiếp tục phát triển và thu hút đầu tư cho loại hình này.

Du lịch Cộng đồng, Nông nghiệp, Nông thôn

Du lịch nông thôn, cộng đồng khai thác nét dân dã, cuộc sống bình dị và phong cảnh thiên nhiên đặc sắc. Ở đây, người dân đóng vai trò trung tâm, cung cấp dịch vụ và chia sẻ văn hóa bản địa. Du khách được ở nhà dân (homestay), cùng tham gia các hoạt động hàng ngày (nuôi trồng, chế biến món ăn), tìm hiểu lễ hội. Điều này giúp du khách hòa mình vào cộng đồng và hiểu hơn về vùng đất.
Phát triển du lịch nông nghiệp và trải nghiệm làng nghề (thêu ren Văn Lâm, đan cói Kim Sơn, gốm Bồ Bát, gốm Gia Thủy) cũng là hướng đi quan trọng. Các sản phẩm làng nghề không chỉ là hàng hóa mà còn là quà lưu niệm mang đậm bản sắc địa phương.
Loại hình này giúp chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, tạo việc làm, tăng thu nhập và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Đồng thời, các sản phẩm nông nghiệp, làng nghề cũng tăng thêm giá trị. Để phát triển hiệu quả hơn, Ninh Bình cần giải quyết các bất cập về quy mô, chất lượng và sự liên kết giữa loại hình này với các dịch vụ du lịch khác. Nhiều địa phương khác ở Việt Nam cũng phát triển mạnh du lịch cộng đồng gắn với nông thôn, ví dụ như các tỉnh miền Tây Nam Bộ với các tour du lịch miền Tây 1 ngày khám phá miệt vườn sông nước.

Du lịch Thể thao

Du lịch thể thao ngày càng được ưa chuộng bởi tính thử thách và trải nghiệm mới mẻ. Với địa hình đa dạng và cơ sở hạ tầng được đầu tư, Ninh Bình có tiềm năng tổ chức các hoạt động như Golf, Marathon, Trekking. Dù còn khá mới mẻ, du lịch Golf đang hoạt động hiệu quả tại 2 sân đẳng cấp (Tràng An Golf & Country Club, sân Golf Hoàng Gia). Loại hình này thu hút nhóm khách chi tiêu cao, phù hợp với bối cảnh “bình thường mới” do tính an toàn và ít tập trung đông người. Việc phát triển du lịch Golf góp phần tăng tỷ trọng du lịch cao cấp của tỉnh. Bên cạnh đó, các sự kiện thể thao lớn có thể kết hợp với du lịch MICE. Tương tự, các tỉnh ven biển cũng tổ chức các sự kiện du lịch thể thao, tiêu biểu có thể kể đến như khai mạc du lịch Cửa Lò 2019.

Loại hình du lịch khác

Ninh Bình còn nhiều tiềm năng phát triển các loại hình khác như Du lịch MICE (kết hợp hội họp, sự kiện với tham quan, giải trí), Du lịch biển (tại Kim Sơn), Du lịch chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe, Du lịch đô thị, Du lịch Teambuilding. Việc đa dạng hóa và làm mới sản phẩm là yếu tố bắt buộc để thu hút du khách trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Giải Pháp Đồng Bộ Cho Mô Hình Phát Triển Du Lịch Xanh

Phát triển du lịch theo hướng tăng trưởng xanh là xu thế tất yếu nhưng không đơn giản. Nó đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan: Nhà nước, doanh nghiệp, cộng đồng và du khách. Để hiện thực hóa mô hình phát triển du lịch xanh tại Ninh Bình, cần có các nhóm giải pháp đồng bộ.

Nhóm Giải pháp Đối với Cơ quan Quản lý Nhà nước

Cơ quan quản lý nhà nước đóng vai trò dẫn dắt, định hướng và tạo môi trường thuận lợi cho du lịch xanh phát triển. Các giải pháp chính bao gồm:

1. Hoàn thiện chính sách, cơ chế: Ban hành các chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào du lịch xanh (chính sách thuế, tài chính, công nghệ, hạ tầng, nhân lực). Tăng cường hợp tác công – tư.
2. Tăng cường bảo tồn tài nguyên: Bảo vệ thiên nhiên, đa dạng sinh học, tài nguyên văn hóa. Giảm phát thải, kiểm soát sức tải môi trường. Khai thác hợp lý, sử dụng hiệu quả tài nguyên. Bảo tồn và phát huy giá trị di sản Tràng An.
3. Nâng cao nhận thức: Tuyên truyền, giáo dục về tác động của du lịch đến môi trường cho doanh nghiệp, cộng đồng, du khách. Xây dựng cơ chế khuyến khích thực hành xanh.
4. Xây dựng bộ tiêu chí du lịch xanh: Ban hành tiêu chuẩn để hỗ trợ doanh nghiệp, công nhận doanh nghiệp/sản phẩm du lịch xanh và cấp nhãn hiệu xanh.
5. Định vị thị trường: Xác định và hướng đến các đối tượng khách có nhu cầu và ý thức cao về du lịch xanh (khách trung/thượng lưu, khách công vụ, khách có trách nhiệm). Nâng cao chất lượng sản phẩm hiện có và phát triển sản phẩm thay thế theo hướng xanh để tăng giá trị thu.
6. Thu hút đầu tư năng lượng tái tạo: Khuyến khích sử dụng năng lượng sạch (mặt trời, gió, khí sinh học) trong hoạt động du lịch để giảm phát thải khí nhà kính.
7. Tích hợp mục tiêu xanh vào quy hoạch: Lồng ghép mục tiêu phát triển du lịch xanh vào các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh.

Để phát triển du lịch địa phương hiệu quả, vai trò của các cơ quan quản lý là cực kỳ quan trọng. Mô hình tương tự cũng được áp dụng tại các tỉnh thành khác, ví dụ như vai trò của Trung tâm Phát triển Du lịch thành phố Cần Thơ trong việc định hướng và thúc đẩy du lịch Cần Thơ.

Nhóm Giải pháp Đối với Doanh nghiệp Kinh doanh Dịch vụ Du lịch

Doanh nghiệp là nhân tố quyết định trong việc tạo ra sản phẩm và dịch vụ du lịch xanh. Các giải pháp cần tập trung vào:

1. Đổi mới quy trình, phương thức kinh doanh: Nâng cao nhận thức về tăng trưởng xanh cho đội ngũ quản lý và nhân viên. Xây dựng “văn hóa xanh” trong doanh nghiệp.
2. Kiện toàn tổ chức và nâng cao năng lực nhân lực: Thành lập các nhóm chuyên trách, đào tạo nhân viên về thực hành xanh, theo dõi chỉ số tăng trưởng xanh.
3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông: Số hóa quy trình, ứng dụng công nghệ tự phục vụ (không chạm). Sử dụng kỹ thuật số để thu thập, phân tích, chia sẻ dữ liệu về tăng trưởng xanh.
4. Kiểm soát rác thải, tăng cường tái sử dụng: Áp dụng khoa học công nghệ, công nghệ sạch, thân thiện môi trường vào phát triển sản phẩm du lịch xanh. Sử dụng công nghệ định vị, cảnh báo thiên tai, xử lý rác thải/nước thải. Ứng dụng công nghệ năng lượng mới, vật liệu mới, sinh học. Tăng cường công nghệ thông tin trong quản lý, xúc tiến, phát triển thị trường, hỗ trợ khách.
5. Tiếp cận thị trường xanh và kiểm soát phát thải: Hướng đến thị trường khách xanh, kiểm soát chặt chẽ phát thải khí nhà kính từ hoạt động xây dựng, vận hành, giao thông. Kiểm soát hóa chất sử dụng.
6. Nhận diện và tháo gỡ rào cản: Xác định các khó khăn về tài chính (chi phí đầu tư, thu hồi vốn), công nghệ (thiết bị, ứng dụng), nhân lực (kỹ năng, trách nhiệm) để có giải pháp phù hợp.
7. Tăng cường tuyên truyền cho du khách: Nâng cao ý thức trách nhiệm của du khách trong việc lựa chọn sản phẩm/chương trình du lịch xanh và đóng góp vào nỗ lực bảo tồn.
8. Ưu tiên tuyển dụng lao động địa phương: Tạo việc làm, tăng thu nhập và đảm bảo nguồn nhân lực ổn định, am hiểu địa phương cho doanh nghiệp.

Nhóm Giải pháp Đối với Cộng đồng Dân cư

Cộng đồng là một phần không thể thiếu của mô hình phát triển du lịch bền vững. Họ vừa là người cung cấp dịch vụ, vừa là người được hưởng lợi và có trách nhiệm bảo vệ tài nguyên. Các giải pháp cho cộng đồng:

1. Nâng cao ý thức và tham gia bảo vệ môi trường: Nhận thức rõ tác động tiêu cực của du lịch (ô nhiễm, suy thoái tài nguyên) và tích cực tham gia bảo vệ môi trường, tài nguyên du lịch.
2. Tích cực tham gia giữ gìn an ninh trật tự: Góp phần tạo môi trường du lịch an toàn, thân thiện cho du khách bằng cách giữ gìn nếp sống văn minh và tham gia công tác an ninh.
3. Giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống: Phát huy nét độc đáo về văn hóa địa phương, lan tỏa giá trị văn hóa thông qua tình yêu và lòng tự hào.
4. Chung tay đầu tư, kinh doanh dịch vụ: Chủ động tham gia vào chuỗi cung ứng dịch vụ, trực tiếp tham gia kinh doanh du lịch để tăng thu nhập và củng cố mối liên kết giữa Nhà nước, doanh nghiệp, cộng đồng.
5. Nâng cao chất lượng nguồn vốn sinh kế: Cân bằng sản xuất nông nghiệp với phát triển du lịch, coi thu nhập từ chuỗi cung ứng du lịch là nguồn sinh kế bền vững. Giữ gìn và phát triển làng nghề truyền thống, coi đây là phương thức duy trì sinh kế và thể hiện văn hóa địa phương.
   Phát triển du lịch cộng đồng cũng là cách hiệu quả để khai thác tiềm năng của địa phương, tương tự như cách du khách có thể đi du lịch Cô Tô tự túc để trải nghiệm cuộc sống và văn hóa đặc trưng của đảo.

Kết Luận

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và sự thay đổi nhận thức của du khách, việc chuyển đổi sang mô hình phát triển du lịch theo hướng tăng trưởng xanh và bền vững là xu thế tất yếu và cấp bách. Ninh Bình, với tiềm năng du lịch phong phú và những nỗ lực hiện tại, đang trở thành một ví dụ điển hình tại Việt Nam trong việc định hình và triển khai mô hình này.

Mô hình phát triển du lịch Ninh Bình đến năm 2030, tầm nhìn 2045, tập trung vào tăng trưởng xanh với du lịch văn hóa – lịch sử – tâm linh là mũi nhọn và chuyển đổi số là phương thức đột phá, được xây dựng dựa trên sự phân tích kỹ lưỡng tiềm năng và thách thức. Để mô hình này thành công, cần có sự phối hợp đồng bộ và hiệu quả của các nhóm giải pháp hướng tới cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp du lịch và cộng đồng dân cư.

Việc áp dụng mô hình phát triển du lịch xanh không chỉ giúp Ninh Bình khai thác bền vững nguồn tài nguyên, bảo vệ môi trường và di sản, mà còn tạo ra những sản phẩm du lịch độc đáo, chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu ngày càng khắt khe của thị trường. Đây là con đường để du lịch Ninh Bình không ngừng phát triển, thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh, đồng thời đảm bảo sinh kế ổn định và bền vững cho người dân địa phương. Mô hình này cũng cung cấp những bài học kinh nghiệm quý báu cho các địa phương khác tại Việt Nam trên hành trình xây dựng ngành du lịch bền vững, có trách nhiệm và hiệu quả.