Trong dòng chảy lịch sử văn hóa Việt Nam, có những cá nhân kiệt xuất đã để lại dấu ấn không thể phai mờ, định hình nên những lĩnh vực hoàn toàn mới. Một trong số đó chính là Đặng Huy Trứ, người được tôn vinh là ông Tổ Nghề Nhiếp ảnh Là Ai ở Việt Nam. Tên tuổi của ông không chỉ gắn liền với những đóng góp quan trọng trong các lĩnh vực chính trị, văn chương mà còn mở ra một kỷ nguyên mới cho nghệ thuật ghi lại khoảnh khắc – nhiếp ảnh – tại đất nước ta. Bài viết này sẽ cùng độc giả quay ngược thời gian, tìm hiểu về cuộc đời, sự nghiệp lừng lẫy và những ảnh hưởng sâu rộng mà Đặng Huy Trứ đã mang lại cho nền nhiếp ảnh Việt Nam, từ đó khẳng định vị thế tiên phong và tầm nhìn vượt thời đại của ông.
Lịch Sử và Con Người Đặng Huy Trứ – Vị Khai Quốc Công Thần Của Nhiếp Ảnh Việt Nam
Nội dung
Đặng Huy Trứ (1825-1874) không chỉ là một danh nhân của triều Nguyễn mà còn là một nhà cải cách có tư duy tiến bộ, dám nghĩ dám làm trong bối cảnh xã hội Việt Nam đương thời còn nhiều bảo thủ và khép kín. Sinh ra tại làng Thanh Lương, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên-Huế, ông lớn lên trong một gia đình có truyền thống hiếu học, sớm bộc lộ tài năng và trí tuệ hơn người.
Năm 1843, ở tuổi 18, Đặng Huy Trứ thi đỗ Cử nhân, đánh dấu bước khởi đầu cho một sự nghiệp quan trường đầy thăng trầm nhưng cũng vô cùng rực rỡ. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng trong triều đình nhà Nguyễn, từ Tri phủ, Thị độc, Thương biện sự vụ cho đến Phủ doãn Thừa Thiên và Kinh lược sứ. Dù ở bất kỳ cương vị nào, ông cũng luôn thể hiện tinh thần trách nhiệm, lòng yêu nước và khao khát đổi mới để đưa đất nước phát triển.
Với tầm nhìn chiến lược và sự nhạy bén với thời cuộc, Đặng Huy Trứ nhận thấy những hạn chế của một quốc gia nông nghiệp lạc hậu trước sự bành trướng của chủ nghĩa thực dân phương Tây. Ông là một trong số ít các quan lại triều Nguyễn mạnh dạn đề xuất các chính sách canh tân đất nước, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế và kỹ thuật. Ông chủ trương mở cửa giao thương, học hỏi khoa học kỹ thuật tiên tiến từ các nước phương Tây nhằm nâng cao sức mạnh quốc gia.
Từ Quan Trường Đến Hồng Kông: Chuyến Đi Thay Đổi Lịch Sử Nhiếp Ảnh Việt Nam
Bước ngoặt lớn nhất trong cuộc đời Đặng Huy Trứ, và cũng là khởi điểm cho sự ra đời của nghề nhiếp ảnh tại Việt Nam, diễn ra vào năm 1869. Trong bối cảnh triều đình cử ông đi công vụ tại Hồng Kông để mua sắm vũ khí và đàm phán thương mại, Đặng Huy Trứ đã có cơ hội tiếp xúc với một phát minh vĩ đại của thế kỷ 19: nhiếp ảnh.
Tại thời điểm đó, nhiếp ảnh vẫn còn là một công nghệ rất mới mẻ, chỉ vừa du nhập vào châu Á và chưa thực sự phổ biến. Với tinh thần cầu thị và sự nhạy bén của một nhà cải cách, Đặng Huy Trứ đã nhận ra tiềm năng to lớn của kỹ thuật này. Ông không chỉ đơn thuần quan sát mà còn dành thời gian tìm hiểu sâu sắc về cách thức hoạt động, kỹ thuật chụp ảnh và in tráng phim. Đặc biệt, ông nhận thấy nhiếp ảnh có thể trở thành một công cụ hiệu quả để ghi lại hình ảnh đất nước, con người và các sự kiện lịch sử quan trọng, điều mà trước đó chỉ có thể thực hiện thông qua hội họa và văn chương. Việc tiếp cận và làm chủ kỹ thuật nhiếp ảnh của Đặng Huy Trứ tại Hồng Kông đã thể hiện rõ tư duy cấp tiến và khả năng học hỏi vượt trội của ông. Đây không chỉ là một chuyến đi công vụ thông thường mà còn là hành trình khám phá và mang về Việt Nam một di sản công nghệ và nghệ thuật vô giá.
Cảm Hiếu Đường – Hiệu Ảnh Đầu Tiên và Khởi Nguồn Của Một Kỷ Nguyên
Sau khi trở về từ Hồng Kông với đầy ắp kiến thức và kinh nghiệm về nhiếp ảnh, Đặng Huy Trứ đã hiện thực hóa ý tưởng của mình bằng việc thành lập hiệu ảnh đầu tiên tại Việt Nam. Đây là một sự kiện mang tính lịch sử, mở ra một chương mới cho sự phát triển của nghệ thuật và công nghệ tại đất nước.
Cụ thể, vào khoảng năm 1869-1870, Đặng Huy Trứ đã mở một hiệu ảnh tại phố Thanh Hà, Hà Nội, với tên gọi “Cảm Hiếu Đường” (có nghĩa là “Nhà cảm ơn hiếu thảo”). Cái tên này không chỉ thể hiện mục đích ban đầu của việc chụp ảnh để ghi lại hình ảnh cha mẹ, tổ tiên một cách trang trọng, mà còn ngầm chứa tấm lòng của ông đối với những giá trị truyền thống và gia đình. Hiệu ảnh Cảm Hiếu Đường không chỉ là nơi chụp ảnh đơn thuần mà còn là trung tâm truyền bá kỹ thuật nhiếp ảnh sơ khai tại Việt Nam. Tại đây, Đặng Huy Trứ không chỉ tự mình thực hiện các bức ảnh mà còn hướng dẫn, đào tạo những người thợ đầu tiên của nghề.
Sự xuất hiện của Cảm Hiếu Đường đã tạo nên một làn sóng mới trong xã hội đương thời. Từ những bức chân dung của giới quan lại, sĩ phu cho đến hình ảnh đời sống sinh hoạt, cảnh quan đô thị, nhiếp ảnh đã dần trở thành một phần không thể thiếu trong việc lưu giữ ký ức và thông tin. Những bức ảnh đầu tiên được chụp tại Cảm Hiếu Đường không chỉ có giá trị nghệ thuật mà còn là những tài liệu lịch sử quý giá, giúp hậu thế hình dung rõ hơn về Việt Nam vào cuối thế kỷ 19. Việc ông giới thiệu và phổ biến nhiếp ảnh đã mở đường cho nhiều hiệu ảnh khác ra đời sau này, tạo nên một nền tảng vững chắc cho sự phát triển của ngành nhiếp ảnh Việt Nam. Các kỹ thuật photoshop nang cao và app chuyển ảnh sang ai ngày nay có thể giúp chúng ta phục chế và làm sống lại những bức ảnh cổ xưa đó, mang lại một góc nhìn mới về lịch sử.
Tầm Ảnh Hưởng và Di Sản Của Đặng Huy Trứ Với Nhiếp Ảnh Việt Nam
Mặc dù Đặng Huy Trứ không phải là người trực tiếp phát minh ra nhiếp ảnh, nhưng công lao của ông trong việc tiên phong mang công nghệ này về Việt Nam, thiết lập cơ sở đầu tiên và truyền bá kỹ thuật là vô cùng to lớn. Ông đã đặt những viên gạch đầu tiên, tạo nền móng vững chắc cho sự phát triển của một nghề nghiệp và một loại hình nghệ thuật mới.
Di sản mà Đặng Huy Trứ để lại cho nhiếp ảnh Việt Nam có thể kể đến:
- Mở đường cho sự ra đời của nghề nhiếp ảnh chuyên nghiệp: Trước Cảm Hiếu Đường, việc ghi lại hình ảnh chỉ dừng lại ở hội họa. Nhiếp ảnh đã tạo ra một phương thức mới, nhanh chóng và chính xác hơn, mở ra một ngành nghề hoàn toàn mới với những người thợ ảnh chuyên nghiệp.
- Lưu giữ giá trị lịch sử và văn hóa: Những bức ảnh đầu tiên do Đặng Huy Trứ và các học trò của ông thực hiện đã trở thành những chứng nhân lịch sử, ghi lại chân dung nhân vật, kiến trúc, phong tục tập quán của một thời đã qua, giúp các thế hệ sau có thể nghiên cứu và hiểu rõ hơn về quá khứ.
- Thúc đẩy tư duy hiện đại và hội nhập: Việc chấp nhận và phổ biến nhiếp ảnh là một minh chứng cho tư duy cởi mở, sẵn sàng tiếp thu cái mới từ phương Tây của Đặng Huy Trứ. Điều này đã góp phần thúc đẩy quá trình hiện đại hóa và hội nhập của Việt Nam, dù còn gặp nhiều khó khăn trong bối cảnh lịch sử phức tạp.
- Tạo cảm hứng cho các thế hệ sau: Câu chuyện về Đặng Huy Trứ và Cảm Hiếu Đường đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho những người yêu nhiếp ảnh, những nhà nghiên cứu lịch sử và văn hóa Việt Nam, thôi thúc họ tìm hiểu sâu hơn về nguồn gốc và sự phát triển của bộ môn nghệ thuật này.
Đặng Huy Trứ: Không Chỉ Là Ông Tổ Nhiếp Ảnh Mà Còn Là Nhà Cải Cách Lỗi Lạc
Ngoài vai trò là người đặt nền móng cho nhiếp ảnh Việt Nam, Đặng Huy Trứ còn là một nhà cải cách có tầm nhìn xa trông rộng, một trí thức yêu nước luôn trăn trở tìm cách chấn hưng đất nước. Cuộc đời và sự nghiệp của ông là minh chứng rõ nét cho một cá nhân kiệt xuất, đa tài và luôn hướng về sự tiến bộ.
Trong giai đoạn đất nước phải đối mặt với nhiều thách thức từ bên trong và áp lực từ các cường quốc phương Tây, Đặng Huy Trứ đã dũng cảm đề xuất nhiều chính sách cải cách táo bạo. Ông là người tiên phong trong việc:
- Chủ trương mở mang công thương nghiệp: Đặng Huy Trứ nhận thấy tầm quan trọng của kinh tế trong việc củng cố quốc phòng và nâng cao dân sinh. Ông khuyến khích giao thương với nước ngoài, học hỏi kỹ thuật sản xuất, và phát triển các ngành nghề thủ công truyền thống.
- Đề xuất tăng cường quốc phòng: Với tư cách là một quan võ, ông hiểu rõ sự yếu kém của quân đội triều Nguyễn so với vũ khí hiện đại của phương Tây. Ông đã đề xuất việc mua sắm vũ khí mới, huấn luyện quân lính theo phương pháp hiện đại để bảo vệ đất nước.
- Quan tâm đến giáo dục và đào tạo nhân tài: Đặng Huy Trứ tin rằng con người là yếu tố then chốt cho sự phát triển. Ông ủng hộ việc mở rộng giáo dục, khuyến khích học tập khoa học kỹ thuật và các ngôn ngữ nước ngoài để tiếp thu tri thức nhân loại.
Những đề xuất của Đặng Huy Trứ không phải lúc nào cũng được triều đình chấp thuận hoàn toàn do những rào cản về tư tưởng bảo thủ và sự thiếu quyết đoán của một số quan lại đương thời. Tuy nhiên, những nỗ lực và tư duy cải cách của ông đã gieo mầm cho những thay đổi lớn lao sau này, tạo tiền đề cho các phong trào duy tân khác.
Đặng Huy Trứ Trong Dòng Chảy Lịch Sử Văn Học và Cải Cách Xã Hội
Bên cạnh những đóng góp cho nhiếp ảnh và cải cách kinh tế, Đặng Huy Trứ còn là một nhà văn, nhà thơ có nhiều tác phẩm giá trị. Với biệt hiệu “Mộng Mai”, ông đã để lại một di sản văn học phong phú, thể hiện tấm lòng yêu nước, nỗi lo cho vận mệnh dân tộc và khát vọng về một xã hội tiến bộ. Các tác phẩm của ông không chỉ có giá trị văn chương mà còn là tài liệu quý giá phản ánh tình hình xã hội, tư tưởng của giới trí thức Việt Nam vào thế kỷ 19.
Tập thơ “Mộng Mai thi sao” là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông, bao gồm nhiều bài thơ bày tỏ cảm xúc, suy tư về thời cuộc, ca ngợi cảnh đẹp quê hương và thể hiện tinh thần nhân văn sâu sắc. Qua các tác phẩm của mình, Đặng Huy Trứ đã góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn học dân tộc, đồng thời truyền tải thông điệp về lòng yêu nước và ý chí đổi mới.
Những tư tưởng cải cách của Đặng Huy Trứ, dù chưa được thực hiện triệt để, đã thể hiện rõ tầm nhìn vượt thời đại của ông. Ông đã nhìn thấy nguy cơ và cơ hội trong bối cảnh Việt Nam đứng trước ngưỡng cửa hội nhập với thế giới. Những đề xuất của ông về phát triển kinh tế, tăng cường quốc phòng, và học hỏi khoa học kỹ thuật đã đặt nền móng cho những tư duy duy tân sau này, ảnh hưởng đến các thế hệ yêu nước tiếp theo.
Vị Trí Của Đặng Huy Trứ Trong Lòng Người Việt Hôm Nay
Cho đến ngày nay, Đặng Huy Trứ vẫn được tôn vinh là một trong những danh nhân có đóng góp đặc biệt quan trọng cho lịch sử Việt Nam. Tên tuổi của ông gắn liền với nhiều lĩnh vực, từ chính trị, văn học đến kỹ thuật và nghệ thuật. Đặc biệt, với vai trò là người khai sinh ra nghề nhiếp ảnh, ông luôn được các thế hệ nhiếp ảnh gia Việt Nam kính trọng và tri ân.
Hàng năm, vào những dịp lễ trọng đại, hoặc kỷ niệm ngày sinh, ngày mất của ông, giới nhiếp ảnh và những người yêu mến lịch sử vẫn tổ chức các hoạt động tưởng niệm, dâng hương để bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với vị ông tổ nghề nhiếp ảnh là ai đã mở đường cho một loại hình nghệ thuật đầy ý nghĩa. Các hội nhiếp ảnh, câu lạc bộ nhiếp ảnh thường xuyên nhắc đến tên tuổi Đặng Huy Trứ như một biểu tượng của sự tiên phong, sáng tạo và tinh thần không ngừng học hỏi.
Ông tổ nghề nhiếp ảnh Việt Nam là Đặng Huy Trứ
Hình ảnh Đặng Huy Trứ không chỉ được lưu truyền qua các tư liệu lịch sử mà còn sống mãi trong tâm trí những người làm nghệ thuật và yêu văn hóa. Ông là minh chứng sống động cho việc một cá nhân có thể tạo ra sự khác biệt lớn lao, dù trong hoàn cảnh lịch sử đầy biến động.
Kết Luận
Đặng Huy Trứ, với tư cách là ông tổ nghề nhiếp ảnh là ai ở Việt Nam, là một nhân vật lịch sử vĩ đại, người đã để lại những di sản vô giá cho dân tộc. Từ việc du nhập và phổ biến kỹ thuật nhiếp ảnh hiện đại, thành lập hiệu ảnh Cảm Hiếu Đường, cho đến những đóng góp to lớn trong các chính sách cải cách xã hội và văn chương, ông đã chứng tỏ mình là một trí thức uyên bác, một nhà cải cách dũng cảm và một người con ưu tú của đất Việt. Cuộc đời và sự nghiệp của Đặng Huy Trứ là nguồn cảm hứng bất tận, nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của sự tiên phong, lòng yêu nước và tinh thần học hỏi không ngừng để xây dựng một đất nước ngày càng phát triển và văn minh.
Đặng Huy Trứ, người đã đưa nhiếp ảnh đến Việt Nam
Di sản nhiếp ảnh mà ông để lại đã trở thành một phần không thể thiếu trong việc lưu giữ và truyền tải các giá trị văn hóa, lịch sử của Việt Nam qua các thế hệ. Đến ngày nay, dù công nghệ nhiếp ảnh đã phát triển vượt bậc, nhưng những đóng góp đầu tiên của Đặng Huy Trứ vẫn luôn được ghi nhớ và trân trọng như một dấu mốc vàng son của lịch sử nhiếp ảnh Việt Nam.