Sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, cùng với các hiện tượng “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” và âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch luôn là những vấn đề phức tạp và có mối liên hệ mật thiết. Đây không chỉ là những thách thức đối với sự vững mạnh của hệ thống chính trị mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến niềm tin của nhân dân và sự ổn định của xã hội. Việc nhận diện một cách chính xác các biểu hiện, phân tích nguyên nhân và đề ra các giải pháp hiệu quả để đấu tranh, ngăn chặn và từng bước loại bỏ tình trạng này đã và đang trở thành một nhiệm vụ cấp bách, đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực có nhiều diễn biến phức tạp, việc giữ vững bản lĩnh chính trị, tăng cường giáo dục đạo đức cách mạng, và nâng cao cảnh giác trước mọi âm mưu, thủ đoạn chống phá là yếu tố then chốt để bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ và bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc. Cuộc đấu tranh này đòi hỏi sự kiên trì, quyết liệt và đồng bộ trên nhiều mặt trận, từ công tác tư tưởng, tổ chức cán bộ đến việc xử lý nghiêm minh các vi phạm, nhằm củng cố kỷ cương, kỷ luật và giữ vững sự trong sạch, vững mạnh của Đảng và Nhà nước.
Từ những dự báo khoa học đến các hiện tượng nguy hiểm thực tế
Nội dung
Cách đây khoảng sáu năm, một hội thảo khoa học quan trọng do Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam phối hợp với một số cơ quan tổ chức đã tập trung phân tích sâu về các hiện tượng “tự diễn biến” và “tự chuyển hóa”. Hội thảo này đã đưa ra những nhận định khoa học, xác định rằng quá trình này có thể diễn ra qua ba giai đoạn chính, tương ứng với ba mức độ nghiêm trọng khác nhau.
Giai đoạn đầu tiên được đặc trưng bởi sự hoang mang, dao động trong tư tưởng chính trị của đối tượng. Họ bắt đầu có những biểu hiện hoài nghi về đường lối lãnh đạo của Đảng, về nền tảng tư tưởng là Chủ nghĩa Mác-Lênin. Bước sang giai đoạn thứ hai, sự hoài nghi này phát triển thành hành động chủ động tìm kiếm, tiếp nhận các thông tin mang tính trái chiều, những luận điệu xuyên tạc, chống đối hoặc các lý luận phản động từ các nguồn khác nhau. Đây là giai đoạn mà tư tưởng tiêu cực bắt đầu bén rễ và phát triển mạnh mẽ hơn. Cuối cùng, ở giai đoạn thứ ba, đối tượng đã hoàn toàn hình thành tư tưởng phản động, công khai thể hiện thái độ chống đối với Đảng, Nhà nước và chế độ.
Từ ba giai đoạn này, hội thảo cũng đã phác thảo ba kịch bản có thể xảy ra của “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Kịch bản thứ nhất tập trung vào sự chuyển hóa trực tiếp về mặt chính trị. Kịch bản thứ hai mô tả quá trình chuyển hóa từ các vấn đề kinh tế sang lĩnh vực chính trị, nơi các sai phạm kinh tế, tham nhũng có thể dẫn đến sự tha hóa về tư tưởng và lập trường chính trị. Kịch bản thứ ba, và cũng là nguy hiểm nhất, là khi các phần tử đã biến chất về tư tưởng, đạo đức liên kết lại với nhau, sử dụng các phương thức “nội công, ngoại kích” – kết hợp phá hoại từ bên trong với sự hỗ trợ từ bên ngoài – nhằm tạo ra các cuộc “cách mạng màu”, tương tự như những gì đã diễn ra trong sự kiện “mùa xuân Ả-rập”.
Năm 2016, trong bài phát biểu bế mạc Hội nghị Trung ương 4, khóa XII, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (nay là Tổng Bí thư, Chủ tịch nước) đã nhấn mạnh mối quan hệ cực kỳ nguy hiểm giữa suy thoái đạo đức và “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Ông chỉ rõ: “Từ suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống dẫn tới “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” chỉ là một bước ngắn, thậm chí rất ngắn, nguy hiểm khôn lường, có thể dẫn tới tiếp tay hoặc cấu kết với các thế lực xấu, thù địch, phản bội lại lý tưởng và sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc”. Lời cảnh báo này cho thấy mức độ nghiêm trọng và tính cấp bách của việc phải ngăn chặn sự suy thoái ngay từ những biểu hiện ban đầu.
Một hình ảnh ẩn dụ về việc soi chiếu, nhận diện những sai trái, tiêu cực
Một minh chứng cụ thể cho hiện tượng này là trường hợp của Trịnh Xuân Thanh. Theo kết luận của các cơ quan chức năng, Thanh đã có nhiều sai phạm nghiêm trọng từ rất lâu nhưng không bị xử lý kịp thời, thậm chí còn được dung túng, bao che và liên tục được đề bạt lên các vị trí cao hơn. Điều này đã khiến Thanh ngày càng trở nên lộng hành, coi thường kỷ cương, phép nước, phớt lờ những ý kiến đóng góp mang tính xây dựng từ cấp trên và đồng nghiệp. Với bản tính đó, khi đối mặt với việc bị xử lý kỷ luật, Thanh đã có những hành động tiêu cực như viết đơn xin ra khỏi Đảng, công khai tuyên bố mất niềm tin vào lãnh đạo Đảng và Nhà nước, sau đó bỏ trốn ra nước ngoài. Hành động này đã biến Thanh từ một đối tượng phạm tội tham nhũng thành một kẻ tiếp tay cho các thế lực phản động, cung cấp thông tin, kể cả tài liệu mật, để chúng lợi dụng, xuyên tạc và chống phá Đảng, Nhà nước Việt Nam.
Một vụ việc khác xảy ra vào năm 2018 liên quan đến một cán bộ bị truy nã vì dính líu đến vụ án buôn bán hàng giả. Người này cũng đã bỏ trốn ra nước ngoài, tìm cách xin tị nạn chính trị và thậm chí còn liên hệ với đài phát thanh phản động VOA để “kêu cứu”, đồng thời đưa ra những thông tin vu khống, sai sự thật về Đảng, Nhà nước và quân đội. Tương tự, trường hợp của Đặng Xương Hùng, một cựu cán bộ ngoại giao công tác tại Thụy Sĩ, cũng vì những bất mãn cá nhân mà đã xin tị nạn chính trị tại nước này. Tuy nhiên, nhà chức trách Thụy Sĩ đã từ chối yêu cầu của Hùng vì những lý do ông đưa ra không đủ thuyết phục. Để tạo cớ, Hùng đã tuyên bố ra khỏi Đảng, sau đó liên tục có những bài viết, phát biểu xuyên tạc, nói xấu Đảng và Nhà nước nhằm cố gắng chứng minh mình là “nạn nhân” của chế độ.
Không để hình ảnh quân đội bị lợi dụng, xuyên tạc
Trường hợp của Lê Văn Thương là một ví dụ khác. Từng là một thượng úy trong quân đội, nhưng do vi phạm kỷ luật nghiêm trọng, Thương đã bị buộc phải ra quân. Trở về địa phương, nhờ có năng khiếu về nghệ thuật, Thương đã mở một cửa hàng kinh doanh đồ gỗ mỹ nghệ. Đáng lẽ ra, Thương có thể trở thành một công dân làm ăn chân chính, đóng góp cho xã hội. Tuy nhiên, Thương lại thường xuyên sử dụng mạng xã hội để giao du, kết nối với các đối tượng phản động như Đào Minh Quân, Lisa Phạm và những kẻ khác.
Sự kích động từ các đối tượng này đã khiến Thương dần dần có những nhận thức sai lệch, ngộ nhận rằng mình là “quân oan” – một người bị đối xử bất công trong quân đội. Từ đó, Thương đã từng bước đi vào con đường chống phá đất nước, cuối cùng bỏ trốn ra nước ngoài. Hành vi của Thương đã đủ yếu tố cấu thành tội phạm và Cơ quan An ninh điều tra Công an đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và ra lệnh truy nã đối với Lê Văn Thương về tội “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân” theo Điều 109 của Bộ luật Hình sự năm 2015.
Gần đây, dư luận cũng bức xúc trước vụ việc một cán bộ cao cấp quân đội đã nghỉ hưu có những lời nói và việc làm sai trái. Đáng buồn hơn, người này cũng đã có những hành động tiếp tay cho các thế lực thù địch trong việc chống phá Đảng, Nhà nước và quân đội. Các thế lực này thường lợi dụng hình ảnh của các sĩ quan cao cấp và các danh hiệu họ từng đạt được. Nhiều tổ chức đội lốt viện nghiên cứu, tổ chức xã hội dân sự, dưới chiêu bài “yêu nước”, “bảo vệ chủ quyền biển, đảo”, đã tìm cách lôi kéo những cựu quan chức, những người có uy tín nhưng có thể có bất mãn hoặc thiếu tỉnh táo, tham gia vào các hoạt động của họ. Những hoạt động này thường có sự tham gia của nhiều thành phần bất mãn khác và các đối tượng cơ hội chính trị.
Tiến sĩ Trần Công Trục, nguyên Trưởng ban Biên giới Chính phủ, khi trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân, đã chia sẻ rằng bản thân ông cũng từng được mời tham gia các hoạt động của những tổ chức dạng này. Tuy nhiên, ông đã kiên quyết từ chối vì nhận thức rõ bộ mặt thật và mục đích không trong sáng của chúng. Ông khẳng định không thể ngồi chung bàn với những đối tượng mà từ lâu đã được biết đến là gắn liền với giới “dân chủ cuội”, những người thường xuyên xuất hiện trên các đài, báo phản động.
Nguyên nhân sâu xa dẫn đến những sự việc đáng tiếc trên thường liên quan đến căn bệnh công thần, tâm lý kiêu ngạo, chủ nghĩa cá nhân, sự xa rời tổ chức và việc coi thường kỷ luật Đảng cũng như kỷ cương, phép nước. Một số người đã không ý thức đầy đủ về trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi của mình, có những đòi hỏi quá đáng đối với tổ chức, tự đề cao bản thân. Từ đó, họ nảy sinh tâm lý bất mãn, tiêu cực và dễ dàng trở thành đối tượng để các thế lực thù địch lợi dụng, lôi kéo và kích động chống phá.
Tuy nhiên, cần phải khẳng định rằng, trên thực tế, đại đa số cán bộ, chiến sĩ quân đội qua các thế hệ, cũng như các cựu chiến binh, cựu quân nhân, vẫn luôn giữ vững lòng trung thành tuyệt đối với Tổ quốc, với Đảng và với nhân dân. Họ luôn là những tấm gương sáng trong việc gìn giữ và phát huy truyền thống cao đẹp của “Bộ đội Cụ Hồ”. Những trường hợp cá biệt như đã nêu chỉ là “con sâu làm rầu nồi canh”, không thể đại diện cho bản chất tốt đẹp của Quân đội nhân dân Việt Nam.
Xử lý nghiêm minh để lấy lại và củng cố niềm tin
Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII. Ảnh minh họa: TTXVN.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng căn dặn trong một bài viết trên Báo Cứu quốc ngày 17/5/1946: “Người làm tướng có mưu trí bao giờ cũng lo lắng đến lợi, đến hại. Lo đến lợi mới có đủ tin tưởng làm trọn được nhiệm vụ. Lo đến hại mới tìm mưu kế để giải trừ được gian nguy”. Ngẫm lại lời dạy của Bác và soi chiếu vào một số hiện tượng tiêu cực xảy ra trong thời gian qua, thật đau lòng khi thấy có những người từng giữ trọng trách, từng có đóng góp, nhưng chỉ vì những hư danh ảo tưởng, vì sự ngộ nhận mà đã vô tình hay cố ý tiếp tay cho các thế lực xấu, thù địch, gây tổn hại cho sự nghiệp chung.
Theo lẽ thường, những người lính, đặc biệt là các cán bộ cao cấp, khi nghỉ hưu trở về với cuộc sống đời thường, phải là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho cấp ủy, chính quyền địa phương, là tấm gương, là “cây cao bóng cả” cho thế hệ trẻ noi theo. Thế nhưng, thật đáng trách khi có những người lại mắc phải những sai lầm nghiêm trọng, phải trả giá đắt bằng chính sinh mệnh chính trị, tên tuổi và danh dự mà họ đã dày công xây dựng. Hậu quả mà họ để lại không chỉ ảnh hưởng đến bản thân mà còn gây ra những tổn thương nặng nề cho gia đình, con cháu, bạn bè và những người đồng đội từng sát cánh chiến đấu.
Trung tướng Nguyễn Quốc Thước, trong một lần trao đổi với phóng viên, đã bày tỏ sự trăn trở: “Thời ở chiến trường đánh Mỹ, kẻ thù thâm độc từng tung tin tôi – trung đoàn trưởng đầu hàng để gây hoang mang cho bộ đội. Thế mà nay, chính người là cán bộ nghỉ hưu của ta lại tung tin sai lệch về Đảng, về Nhà nước, quân đội thì nguy hiểm nào bằng”. Lời tâm sự này cho thấy sự nguy hại khôn lường của việc thông tin sai lệch xuất phát từ chính nội bộ.
Thượng tướng, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Võ Tiến Trung cũng bày tỏ sự bức xúc và lo lắng sâu sắc khi biết tin một vị tướng đứng tên biên soạn một cuốn sách chứa đựng nhiều nội dung sai sự thật. Cuốn sách này đã nhanh chóng trở thành miếng mồi “vô giá” cho các thế lực thù địch khai thác, lợi dụng để xuyên tạc tình hình đất nước. Thậm chí, chúng còn tài trợ để xuất bản cuốn sách này ở nước ngoài, trong khi cơ quan chức năng có thẩm quyền của quân đội đã khẳng định nội dung cuốn sách có quá nhiều sai sót, không đủ điều kiện để xuất bản trong nước. Hành vi xuyên tạc, bịa đặt về quân đội, gây ảnh hưởng tiêu cực đến nhiệm vụ thiêng liêng là bảo vệ Tổ quốc là điều hoàn toàn không thể chấp nhận được, đặc biệt là trong bối cảnh đất nước đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức.
Trên thực tế, lịch sử đã ghi nhận những trường hợp bị xử lý nghiêm khắc vì hành vi bịa đặt thông tin về quân đội. Đã từng có một tờ báo đăng tải thông tin sai sự thật về một sĩ quan cấp tá tên Vũ Văn Nhồng, công tác tại một khu tập thể quân đội. Bài báo bịa đặt rằng sĩ quan này kinh doanh quán cà phê và chiếu phim sex, gây mất an ninh trật tự, và đỉnh điểm là đã bắn chết hai người con vì phát hiện chúng có hành vi dâm loạn sau khi xem phim.
Hình ảnh tượng trưng cho các thế lực đế quốc, thù địch luôn tìm cách chống phá Đảng Cộng sản
Thông tin này hoàn toàn là bịa đặt trắng trợn, nhưng đã gây ra một làn sóng phẫn nộ trong dư luận. Cư dân trong khu tập thể quân đội nơi được đề cập đã vô cùng bức xúc trước sự vu khống, bôi nhọ danh dự và uy tín của quân đội. Họ đã cùng nhau viết đơn khởi kiện vụ việc ra tòa án quân sự. Kết quả là nhà báo đã viết bài sai sự thật phải ra tòa và nhận bản án 6 tháng tù treo. Vụ việc này là một bài học đắt giá về trách nhiệm thông tin và hậu quả của việc bịa đặt, vu khống, và nó vẫn còn nguyên giá trị cảnh tỉnh cho đến ngày nay.
Hiện nay, việc đề cao cảnh giác trước nguy cơ các thế lực thù địch lợi dụng, lôi kéo cán bộ, đảng viên, đặc biệt là cán bộ, chiến sĩ trong lực lượng vũ trang, kể cả những sĩ quan cao cấp đã nghỉ hưu, là vô cùng quan trọng. Thực tế cho thấy, phần lớn các trường hợp “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” bị các thế lực thù địch lôi kéo thành công đều là những người đã nghỉ hưu hoặc ra quân, có những mâu thuẫn, vướng mắc cá nhân chưa được giải quyết, từ đó nảy sinh tâm lý bất mãn và bị lợi dụng. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp chúng khai thác triệt để tâm lý công thần, sự háo danh của một số người. Một số trường hợp khác, chúng lợi dụng cá tính bộc trực, thẳng thắn của cán bộ, lôi kéo họ tham gia dưới vỏ bọc “đấu tranh chống tiêu cực, tham nhũng”, nhân danh “lòng yêu nước” hay “bảo vệ chủ quyền biển, đảo”. Thậm chí, có cả những trường hợp chúng lợi dụng những cán bộ thiếu thông tin, hoặc những người đang gặp vấn đề về sức khỏe, tâm lý không ổn định để kích động, lôi kéo.
Để đẩy lùi hiệu quả hiện tượng tiêu cực này, bên cạnh việc mỗi cán bộ, đảng viên phải không ngừng “tự soi, tự sửa”, giữ vững bản lĩnh, kiên quyết không để xảy ra sai phạm, và nếu có sai phạm thì phải kịp thời khắc phục, không tạo kẽ hở cho các thế lực thù địch và kẻ xấu lợi dụng, lôi kéo, kích động, thì vai trò của các tổ chức đảng, đoàn thể ở các cấp, cũng như vai trò của công tác bảo vệ chính trị nội bộ, công tác quản lý, giáo dục và rèn luyện đảng viên (bao gồm cả đảng viên đã nghỉ hưu) là hết sức quan trọng. Cần phải phát huy sức mạnh tổng hợp của cộng đồng, của cấp ủy đảng, các đoàn thể và nhân dân trong việc giáo dục, thuyết phục, động viên những người có vi phạm nhận ra khuyết điểm để sửa chữa, khắc phục, đồng thời kiên quyết đấu tranh, không để kẻ xấu có cơ hội làm hư hỏng cán bộ.
Tuy nhiên, đối với những trường hợp cố tình vi phạm, tỏ thái độ coi thường tổ chức đảng, đoàn thể, coi thường đồng chí, đồng đội và nhân dân, cố tình đi ngược lại lợi ích của đất nước và nhân dân, thì cần phải áp dụng các biện pháp xử lý kiên quyết, nghiêm minh theo quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước.
Trước những hiện tượng công thần, kiêu ngạo, bị kẻ xấu lôi kéo tham gia các hoạt động phá hoại trong thời gian qua, chúng ta càng thấm thía hơn chủ trương, quan điểm đúng đắn của Đảng về việc phải xử lý kỷ luật nghiêm minh, kể cả việc xem xét cách chức, thu hồi các danh hiệu đối với những cán bộ đã nghỉ hưu nhưng có vi phạm nghiêm trọng. Ban đầu, có thể đã có những ý kiến băn khoăn về tính hiệu quả của biện pháp này, nhưng Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định đây là việc làm cần thiết, mang tính răn đe, giáo dục cao và rất thấm thía đối với người bị xử lý. Quy định số 102-QĐ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về xử lý kỷ luật đảng viên vi phạm đã quy định rõ về thời hiệu xử lý kỷ luật, có thể lên tới 10 năm đối với những hành vi vi phạm đến mức phải kỷ luật bằng hình thức cảnh cáo hoặc cách chức. Đặc biệt, quy định cũng nêu rõ sẽ không áp dụng thời hiệu xử lý kỷ luật Đảng đối với những hành vi vi phạm đến mức phải khai trừ ra khỏi Đảng; các vi phạm liên quan đến chính trị nội bộ; các vi phạm về an ninh, quốc phòng, đối ngoại có xâm hại đến lợi ích quốc gia.
Trong dài hạn, việc nghiên cứu kinh nghiệm của các quốc gia khác trên thế giới trong việc xử lý công chức nghỉ hưu có sai phạm cũng là cần thiết. Ví dụ, ở Đức, công chức về hưu nếu bị phát hiện có sai phạm nghiêm trọng trong quá khứ có thể phải đối mặt với các hình thức xử lý như giảm lương hưu hoặc thậm chí bị truất lương hưu vĩnh viễn.
Chúng ta hoàn toàn đồng tình và cần tiếp tục kiên trì thực hiện chủ trương của Đảng trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay. Như lời phát biểu đầy tâm huyết của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị lần thứ 11, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII, sau khi nhắc lại việc Đảng đã phải xử lý kỷ luật hơn 70 cán bộ cao cấp thuộc diện Trung ương quản lý: “Thật đau xót, nhưng không thể không làm, không có cách nào khác! Tất cả là vì sự nghiệp chung của Đảng, của đất nước, của nhân dân. Đây là bài học sâu sắc, bài học đắt giá cho tất cả chúng ta”. Ông cũng nhấn mạnh: “… Bất cứ trường hợp nào mà vi phạm kỷ luật, chúng ta phải xử lý nghiêm minh, làm nghiêm từ trên xuống dưới để giữ vững kỷ cương, kỷ luật của Đảng, để lấy lại và củng cố niềm tin và tình thương yêu, quý trọng của nhân dân!”. Lời khẳng định này thể hiện quyết tâm chính trị cao của Đảng trong việc làm trong sạch đội ngũ, củng cố niềm tin trong nhân dân.