Thị trường xe máy điện tại Việt Nam: Xu hướng và Tiềm năng bùng nổ

Sự chuyển dịch sang các phương tiện di chuyển xanh và bền vững đang ngày càng trở thành xu hướng rõ nét trên toàn cầu, và Việt Nam cũng không nằm ngoài dòng chảy này. Trong bối cảnh thị trường xe máy chạy xăng truyền thống đang có dấu hiệu bão hòa và sụt giảm, Thị Trường Xe Máy điện Tại Việt Nam nổi lên như một điểm sáng đầy tiềm năng, thu hút sự quan tâm của cả người tiêu dùng lẫn các nhà sản xuất. Sự kết hợp giữa chính sách khuyến khích từ chính phủ, nhận thức ngày càng cao của người dân về vấn đề môi trường, cùng với những cải tiến vượt bậc về công nghệ và mẫu mã, đang tạo đà cho một cuộc cách mạng thực sự trong lĩnh vực phương tiện cá nhân hai bánh. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích bối cảnh hiện tại, các động lực tăng trưởng chính, những người chơi chủ chốt, cũng như các thách thức và cơ hội đang định hình nên bức tranh sôi động của thị trường xe máy điện tại Việt Nam, mang đến cái nhìn toàn diện cho độc giả quan tâm đến lĩnh vực đầy hứa hẹn này.

Bối cảnh thị trường xe máy Việt Nam: Sự chuyển dịch tất yếu

Trong nhiều năm liền, xe máy chạy xăng là phương tiện di chuyển chủ đạo và không thể thiếu của người dân Việt Nam. Tuy nhiên, những con số thống kê gần đây đang cho thấy một bức tranh kém lạc quan hơn đối với phân khúc này. Báo cáo mới nhất từ Hiệp hội Các nhà Sản xuất Xe máy Việt Nam (VAMM), bao gồm 5 thành viên lớn là Honda, Piaggio, Suzuki, SYM và Yamaha Motor Việt Nam, chỉ ra rằng doanh số bán hàng quý I/2024 chỉ đạt 603.745 xe, giảm 4,88% so với cùng kỳ năm 2023. Nhìn lại giai đoạn 2020-2023, ngoại trừ sự tăng trưởng đột biến vào năm 2022 do nhu cầu đi lại bùng nổ sau đại dịch, xu hướng chung của thị trường là đi xuống (731.077 xe năm 2020, 701.454 xe năm 2021, 634.688 xe năm 2023).

Nhiều mẫu xe máy chạy xăng đang trưng bày tại đại lý trong bối cảnh thị trường sụt giảm, tạo điều kiện cho xe điện phát triển

Honda Việt Nam (HVN), thương hiệu chiếm tới 82,5% thị phần, cũng không tránh khỏi xu thế này khi tổng doanh số năm tài chính 2024 (tháng 4/2023 – tháng 3/2024) giảm 12,2% so với năm trước, chỉ đạt 2.051.194 xe. Điều này cho thấy thị trường xe máy truyền thống tại Việt Nam, dù vẫn lớn thứ 4 thế giới với gần 3 triệu xe bán ra mỗi năm, đã thực sự bước vào giai đoạn bão hòa như các chuyên gia đã dự báo từ gần một thập kỷ trước. Sự sụt giảm này, kết hợp với chiến lược giảm phát thải CO2 của Chính phủ trong lĩnh vực giao thông, đang tạo ra một khoảng trống và cơ hội lịch sử cho các loại hình phương tiện thay thế, đặc biệt là xe máy điện. Các nhà sản xuất lớn cũng đang dần điều chỉnh chiến lược, như HVN tăng cường xuất khẩu xe nguyên chiếc (CBU) và linh kiện, hay Suzuki Việt Nam thu hẹp danh mục sản phẩm xe máy để tập trung hơn vào ô tô.

Sự trỗi dậy mạnh mẽ của thị trường xe máy điện tại Việt Nam

Trong khi xe máy xăng gặp khó, phân khúc xe máy điện lại cho thấy những tín hiệu tăng trưởng đầy lạc quan, dần khẳng định vị thế là giải pháp di chuyển của tương lai tại các đô thị Việt Nam.

Động lực tăng trưởng chính

Sự phát triển của thị trường xe máy điện được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố cộng hưởng:

1. Thay đổi nhận thức và sở thích người tiêu dùng: Thế hệ người tiêu dùng mới, đặc biệt là giới trẻ, học sinh, sinh viên và phụ nữ thành thị, ngày càng quan tâm đến các sản phẩm thân thiện với môi trường, thiết kế thời trang, và tích hợp công nghệ thông minh. Xe máy điện đáp ứng tốt các tiêu chí này với kiểu dáng đa dạng, trẻ trung, kích thước nhỏ gọn, vận hành êm ái, không phát thải và không có mùi xăng.
2. Chính sách khuyến khích của Chính phủ: Mặc dù chưa có các chính sách trợ giá trực tiếp mạnh mẽ như một số quốc gia, nhưng định hướng chung của Chính phủ về giảm phát thải khí nhà kính, khuyến khích sử dụng năng lượng sạch và phát triển giao thông xanh đã tạo ra môi trường thuận lợi cho xe điện nói chung và xe máy điện nói riêng phát triển.
3. Tiến bộ công nghệ: Công nghệ pin ngày càng được cải thiện về dung lượng, tuổi thọ và tốc độ sạc, giúp xe máy điện đi được quãng đường xa hơn sau mỗi lần sạc, giảm bớt nỗi lo về phạm vi hoạt động. Động cơ điện cũng mạnh mẽ và bền bỉ hơn.
4. Sự đa dạng về sản phẩm và giá cả: Thị trường hiện có rất nhiều lựa chọn xe máy điện với các phân khúc giá khác nhau, đặc biệt phổ biến ở khoảng giá 18-30 triệu đồng. Mức giá này cạnh tranh trực tiếp và thậm chí rẻ hơn nhiều mẫu xe tay ga chạy xăng phổ thông, giúp người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận hơn.
5. Chi phí vận hành và bảo dưỡng thấp: Chi phí tiền điện để sạc xe rõ ràng rẻ hơn nhiều so với chi phí đổ xăng. Bên cạnh đó, cấu tạo của xe máy điện đơn giản hơn xe máy xăng (ít bộ phận chuyển động cơ khí hơn), dẫn đến chi phí bảo trì, bảo dưỡng cũng thấp hơn đáng kể.

Quy mô và Tiềm năng thị trường

Việt Nam vẫn là một trong những thị trường xe máy lớn nhất thế giới. Theo nghiên cứu của Motorcycles Data, xe máy vẫn là phương tiện phù hợp với điều kiện giao thông và mức thu nhập của đại đa số người dân. Tiềm năng chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện là rất lớn. Nhóm khách hàng mục tiêu không chỉ giới hạn ở học sinh, sinh viên hay phụ nữ mà còn mở rộng ra cả những người đi làm hàng ngày trong đô thị, những người tìm kiếm một giải pháp di chuyển kinh tế, tiện lợi và thân thiện môi trường. Sự gia tăng nhận thức về lợi ích của xe điện cùng với mạng lưới sản phẩm ngày càng đa dạng hứa hẹn sẽ thúc đẩy quy mô thị trường xe máy điện tăng trưởng mạnh mẽ trong những năm tới. Mục tiêu giảm phát thải và ứng phó với tình trạng sụt giảm doanh số chung của ngành xe máy càng làm tăng thêm sức hấp dẫn của việc chuyển đổi sang xe điện.

Các “ông lớn” trên thị trường xe máy điện Việt Nam

Cuộc đua trên thị trường xe máy điện Việt Nam đang ngày càng trở nên sôi động với sự góp mặt của cả các thương hiệu nội địa lẫn quốc tế.

VinFast: Tiên phong và dẫn đầu

VinFast được xem là lá cờ đầu trong việc thúc đẩy phổ cập xe máy điện tại Việt Nam. Không chỉ đầu tư mạnh mẽ vào R&D và sản xuất với dải sản phẩm đa dạng từ phổ thông đến cao cấp, VinFast còn là thương hiệu hiếm hoi công bố minh bạch số liệu kinh doanh định kỳ.

Biểu đồ minh họa doanh số xe máy điện VinFast tăng trưởng ấn tượng qua các quý cuối năm 2023

Các con số biết nói: Quý II/2023, VinFast bán được 10.182 xe máy điện; con số này tăng vọt lên 28.220 xe trong quý III/2023 và đạt 24.309 xe trong quý IV/2023. Tính chung cả năm 2023, VinFast đã bàn giao 72.468 chiếc xe máy điện, tăng 21% so với năm 2022 và chiếm gần 3% tổng doanh số toàn thị trường xe máy Việt Nam (theo số liệu VAMM). Mục tiêu tham vọng cho năm 2024 là bàn giao 100.000 xe điện (bao gồm cả ô tô và xe máy), trong đó Việt Nam vẫn là thị trường trọng điểm. Bên cạnh đó, VinFast còn đặt mục tiêu giảm 40% chi phí nguyên vật liệu trong hai năm thông qua cải tiến kỹ thuật và tối ưu chuỗi cung ứng, hứa hẹn mang đến những sản phẩm với giá cạnh tranh hơn. Việc xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ như mạng lưới trạm sạc rộng khắp cũng là một lợi thế lớn của VinFast.

Pega và Yadea: Những đối thủ đáng gờm

Theo đánh giá của Motorcycles Data, bên cạnh VinFast, Pega (thương hiệu Việt Nam) và Yadea (thương hiệu lớn từ Trung Quốc) là những cái tên hàng đầu khác về xe máy điện tại Việt Nam xét trên các yếu tố doanh số, chất lượng và uy tín. Pega thường nhắm đến phân khúc khách hàng trẻ với các mẫu mã năng động, trong khi Yadea, với vị thế là nhà sản xuất xe điện hai bánh hàng đầu thế giới, mang đến nhiều lựa chọn đa dạng cùng công nghệ tiên tiến. Tuy nhiên, một hạn chế là các hãng này thường không công bố số liệu bán hàng chi tiết, gây khó khăn cho việc đánh giá chính xác thị phần và tốc độ tăng trưởng so với VinFast.

Sự nhập cuộc tiềm năng của các thương hiệu truyền thống

Hiện tại, các ông lớn xe máy truyền thống như Honda, Yamaha, Suzuki, Piaggio, SYM vẫn chưa thực sự đẩy mạnh đầu tư vào mảng xe máy điện tại Việt Nam. Hoạt động của họ chủ yếu vẫn tập trung vào xe xăng hoặc các chiến lược khác như xuất khẩu. Tuy nhiên, với tiềm lực về thương hiệu, hệ thống phân phối rộng khắp và kinh nghiệm sản xuất, sự tham gia nghiêm túc của các hãng này vào thị trường xe máy điện trong tương lai là điều khó tránh khỏi. Khi đó, cuộc cạnh tranh sẽ trở nên gay gắt hơn bao giờ hết, thúc đẩy sự đổi mới, đa dạng hóa sản phẩm và có thể giúp mặt bằng giá trở nên hấp dẫn hơn, mang lại lợi ích trực tiếp cho người tiêu dùng.

Thách thức và Cơ hội cho thị trường xe máy điện Việt Nam

Dù tiềm năng là rất lớn, thị trường xe máy điện tại Việt Nam vẫn phải đối mặt với không ít thách thức song hành cùng những cơ hội rộng mở.

Thách thức cần vượt qua

1. Hạ tầng trạm sạc: Mặc dù đã có những nỗ lực từ VinFast và các đơn vị khác, nhưng mạng lưới trạm sạc công cộng vẫn chưa đủ dày đặc và tiện lợi, đặc biệt là ở các khu vực ngoài trung tâm thành phố lớn. Tốc độ sạc cũng là một vấn đề cần cải thiện.
2. Công nghệ và chi phí pin: Pin vẫn là cấu phần đắt đỏ nhất của xe máy điện. Người tiêu dùng còn băn khoăn về tuổi thọ pin, chi phí thay thế, vấn đề xử lý pin cũ và đặc biệt là quãng đường di chuyển tối đa sau mỗi lần sạc (range anxiety).
3. Giá bán ban đầu: Mặc dù đã có nhiều mẫu xe giá rẻ, nhưng nhìn chung, giá khởi điểm của xe máy điện chất lượng tốt vẫn còn cao hơn so với các mẫu xe máy số chạy xăng phổ thông, gây trở ngại cho một bộ phận người tiêu dùng có ngân sách hạn chế.
4. Nhận thức và thói quen tiêu dùng: Vẫn còn một bộ phận người dân chưa thực sự hiểu rõ về lợi ích của xe máy điện hoặc còn e ngại về độ bền, khả năng vận hành so với xe xăng truyền thống. Việc thay đổi thói quen sử dụng đã ăn sâu cũng cần thời gian.

Cơ hội rộng mở

1. Thị trường còn nhiều dư địa: Tỷ lệ người dùng xe máy điện so với xe máy xăng còn rất thấp, đồng nghĩa với tiềm năng tăng trưởng và khai thác các phân khúc khách hàng mới là vô cùng lớn.
2. Công nghệ không ngừng phát triển: Các đột phá về công nghệ pin (pin thể rắn, vật liệu mới), công nghệ sạc nhanh, động cơ điện hiệu suất cao sẽ liên tục cải thiện trải nghiệm người dùng và giảm giá thành sản phẩm.
3. Xuất khẩu: Tương tự như Honda đang làm với xe xăng, các nhà sản xuất xe máy điện tại Việt Nam, đặc biệt là VinFast, hoàn toàn có thể nhắm đến thị trường xuất khẩu trong khu vực và thế giới.
4. Phát triển hệ sinh thái phụ trợ: Sự bùng nổ của xe máy điện sẽ kéo theo sự phát triển của các ngành công nghiệp liên quan như sản xuất pin, linh kiện, cung cấp dịch vụ sạc, bảo dưỡng, sửa chữa chuyên biệt cho xe điện.

Kết luận

Thị trường xe máy điện tại Việt Nam đang đứng trước một bước ngoặt lịch sử. Sự sụt giảm của xe máy xăng truyền thống, kết hợp với các yếu tố thuận lợi về chính sách, công nghệ và nhận thức người tiêu dùng, đang mở ra một kỷ nguyên mới cho phương tiện di chuyển cá nhân hai bánh. Các thương hiệu như VinFast, Pega, Yadea đang tích cực định hình thị trường, trong khi sự nhập cuộc tiềm năng của các ông lớn truyền thống hứa hẹn sẽ làm tăng thêm sức nóng cạnh tranh. Mặc dù vẫn còn đó những thách thức về hạ tầng sạc, công nghệ pin và giá cả, nhưng với tiềm năng khổng lồ và xu hướng phát triển tất yếu, thị trường xe máy điện tại Việt Nam chắc chắn sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ, đóng góp quan trọng vào mục tiêu giao thông xanh và bền vững của quốc gia, đồng thời mang đến cho người dân những lựa chọn di chuyển ngày càng ưu việt hơn.