Giải Pháp “Dẹp Loạn” Thị Trường Thực Phẩm Chức Năng: Quy Chế Đạo Đức Trong Quảng Cáo

Thị trường thực phẩm chức năng (TPCN) tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là vấn nạn quảng cáo sai sự thật, gây hoang mang và thiệt hại cho người tiêu dùng. Để góp phần giải quyết vấn đề này, Hiệp hội Thực phẩm Chức năng Việt Nam (VAFF) đã ban hành Quy chế đạo đức trong quảng cáo TPCN, một bước đi quan trọng nhằm thiết lập các chuẩn mực đạo đức và định hướng cho hoạt động quảng cáo trong lĩnh vực này. Bài viết này sẽ phân tích sâu hơn về quy chế này, những tác động tích cực mà nó mang lại, đồng thời đưa ra những khuyến nghị để tăng cường hiệu quả của quy chế trong thực tế.

Thực trạng quảng cáo TPCN “trá hình” đang là một vấn nạn nhức nhối, gây ra nhiều hậu quả tiêu cực. Theo thống kê, có đến 80% quảng cáo trong lĩnh vực phòng và hỗ trợ điều trị bệnh trên internet, mạng xã hội, và các nền tảng thương mại điện tử đang “trá hình” dưới dạng TPCN. Những quảng cáo này thường sử dụng hình ảnh của bác sĩ, nghệ sĩ nổi tiếng, bệnh viện tuyến trung ương bị cắt ghép, lừa dối người tiêu dùng. Thậm chí, có cả ma túy “ẩn” dưới mác TPCN, gây ra những hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe và kinh tế cho người bệnh. Điều này không chỉ làm mất uy tín của ngành TPCN mà còn gây lẫn lộn giữa các doanh nghiệp làm ăn chân chính và những doanh nghiệp gian dối, gây khó khăn cho người tiêu dùng trong việc lựa chọn sản phẩm.

Thực trạng đáng báo động về quảng cáo thực phẩm chức năng

Việc quảng cáo sai sự thật, phóng đại công dụng, sử dụng hình ảnh không đúng sự thật hay lừa đảo đang diễn ra phổ biến và gây ảnh hưởng không nhỏ tới sức khỏe và kinh tế của người tiêu dùng.

Nguyên nhân của thực trạng

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng, Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam đã chỉ ra 4 vi phạm đạo đức quảng cáo TPCN phổ biến hiện nay:

1. Quảng cáo sai sự thật, lừa gạt, giả mạo: Các quảng cáo thường xuyên sử dụng thông tin sai lệch về thành phần, công dụng của sản phẩm, hoặc giả mạo chứng nhận, giấy phép để đánh lừa người tiêu dùng.
2. Quảng cáo phóng đại, thổi phồng sản phẩm: Nhiều quảng cáo cường điệu hóa công dụng của TPCN, đưa ra những lời hứa hẹn không có cơ sở khoa học, gây hiểu lầm về khả năng chữa bệnh của sản phẩm.
3. Quảng cáo mơ hồ gây hiểu nhầm: Các quảng cáo thường sử dụng ngôn ngữ mơ hồ, không rõ ràng về công dụng, đối tượng sử dụng, gây khó khăn cho người tiêu dùng trong việc lựa chọn sản phẩm phù hợp.
4. Quảng cáo nhắm vào các đối tượng nhạy cảm: Một số quảng cáo TPCN đánh vào tâm lý của người bệnh ung thư, hiểm nghèo, đưa ra những lời hứa hẹn về khả năng chữa khỏi bệnh, gây ra những hậu quả đáng tiếc về sức khỏe và kinh tế.

Nguyên nhân chính của tình trạng này là do chế tài xử phạt chưa nghiêm và một số quy định pháp luật không còn phù hợp với thực tế. Hiện nay, còn thiếu quy chế pháp luật cho người quảng cáo, người kinh doanh quảng cáo, và người phát hành quảng cáo. Bên cạnh đó, hệ thống quản lý, thanh tra chưa hoàn thiện và chế tài chưa đủ sức răn đe. Ngoài ra, một số doanh nghiệp vì lợi nhuận mà cố tình vi phạm, bất chấp các quy định và đạo đức kinh doanh.

Chủ tọa cuộc tọa đàm "Đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chức năng".

Vai trò của Quy chế đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chức năng

Trước tình hình đó, việc Hiệp hội Thực phẩm Chức năng Việt Nam ban hành Quy chế đạo đức trong quảng cáo TPCN là một bước đi quan trọng, thể hiện sự quyết tâm của hiệp hội trong việc chấn chỉnh hoạt động quảng cáo TPCN. Quy chế này không chỉ là “kim chỉ nam” cho các hội viên của VAFF mà còn là cơ sở để người tiêu dùng, cơ quan quản lý và doanh nghiệp nhận biết các quảng cáo chưa đáp ứng chuẩn mực đạo đức.

Quy chế đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chức năng bao gồm 5 chương, 16 điều, chỉ ra cụ thể những hành vi được coi là vi phạm trong quảng cáo thực phẩm chức năng, nêu rõ những chuẩn mực đạo đức trong quảng cáo và biện pháp hạn chế vi phạm đạo đức quảng cáo. Quy chế này có vai trò quan trọng trong việc:

• Nâng cao nhận thức về đạo đức quảng cáo: Giúp các doanh nghiệp và người làm quảng cáo hiểu rõ hơn về các hành vi vi phạm đạo đức, từ đó có ý thức hơn trong việc xây dựng và thực hiện các chiến dịch quảng cáo.
• Tạo ra môi trường quảng cáo lành mạnh: Góp phần hạn chế tình trạng quảng cáo sai sự thật, lừa dối, gây hoang mang cho người tiêu dùng.
• Bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng: Giúp người tiêu dùng có đủ thông tin để lựa chọn được sản phẩm TPCN an toàn, chất lượng và phù hợp với nhu cầu.
• Nâng cao uy tín của ngành TPCN: Tạo dựng niềm tin của người tiêu dùng đối với các sản phẩm TPCN, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành.
• Hỗ trợ cơ quan quản lý: Cung cấp cơ sở pháp lý để cơ quan quản lý có thể kiểm tra, giám sát và xử lý các vi phạm trong quảng cáo TPCN.

Để có cái nhìn rõ nét hơn về thực trạng và sự cần thiết của việc chấn chỉnh hoạt động quảng cáo TPCN, chúng ta có thể tham khảo thêm các bài viết như thực phẩm chức năng tăng cân, những thực phẩm chức năng tốt cho sinh lý nam để thấy rõ hơn sự đa dạng của các sản phẩm này trên thị trường, đồng thời nhận biết được nguy cơ tiềm ẩn từ những quảng cáo sai sự thật.

Những điểm nổi bật của Quy chế đạo đức

Quy chế đạo đức trong quảng cáo TPCN được xây dựng dựa trên những nguyên tắc đạo đức cơ bản, đảm bảo tính minh bạch, trung thực và có trách nhiệm. Các điểm nổi bật của quy chế bao gồm:

• Nguyên tắc trung thực: Quảng cáo phải cung cấp thông tin chính xác, khách quan về sản phẩm, không được đưa ra những thông tin sai lệch, gây hiểu lầm.
• Nguyên tắc không gây hiểu nhầm: Quảng cáo phải sử dụng ngôn ngữ rõ ràng, dễ hiểu, không được mơ hồ, gây nhầm lẫn về công dụng, thành phần, đối tượng sử dụng.
• Nguyên tắc tôn trọng người tiêu dùng: Quảng cáo không được khai thác sự thiếu hiểu biết, tâm lý lo lắng của người tiêu dùng, đặc biệt là người bệnh, người cao tuổi.
• Nguyên tắc không so sánh không công bằng: Quảng cáo không được so sánh sản phẩm của mình với sản phẩm của đối thủ một cách không công bằng, gây mất uy tín cho đối thủ.
• Nguyên tắc tuân thủ pháp luật: Quảng cáo phải tuân thủ các quy định của pháp luật về quảng cáo, không được vi phạm các quy định về bản quyền, sở hữu trí tuệ.

Góp phần "dẹp loạn" thị trường thực phẩm chức năng bằng Quy chế đạo đức trong quảng cáo ảnh 1

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng, Chủ tịch Hiệp hội thực phẩm chức năng Việt Nam.

Giải pháp để thực thi quy chế một cách hiệu quả

Để Quy chế đạo đức trong quảng cáo TPCN được thực thi một cách hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, bao gồm:

1. Hiệp hội Thực phẩm Chức năng Việt Nam: Cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến quy chế đến các hội viên và doanh nghiệp TPCN. Xây dựng cơ chế kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy chế, đồng thời có biện pháp xử lý nghiêm khắc các trường hợp vi phạm. Để hiểu rõ hơn về các hội viên và sản phẩm của hiệp hội, bạn có thể tìm hiểu thêm thông tin về thực phẩm chức năng chữa rối loạn tiền đình hoặc thực phẩm chức năng cho người lớn tuổi.
2. Cơ quan quản lý nhà nước: Cần hoàn thiện hệ thống pháp luật về quảng cáo TPCN, đồng thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý các hành vi vi phạm. Phối hợp với các cơ quan truyền thông để đưa tin chính xác, kịp thời về các vụ việc vi phạm, giúp người tiêu dùng có thông tin đầy đủ để lựa chọn sản phẩm an toàn.
3. Doanh nghiệp TPCN: Cần có ý thức tuân thủ quy định của pháp luật và đạo đức kinh doanh, không chạy theo lợi nhuận mà vi phạm các chuẩn mực đạo đức. Xây dựng các chiến dịch quảng cáo trung thực, khách quan, có trách nhiệm với người tiêu dùng.
4. Người tiêu dùng: Cần nâng cao nhận thức về TPCN, tìm hiểu kỹ thông tin về sản phẩm trước khi mua và sử dụng. Không tin vào những lời quảng cáo quá mức, không có cơ sở khoa học. Báo cáo các trường hợp quảng cáo vi phạm đến cơ quan chức năng để được xử lý.

Ngoài ra, để việc thực thi quy chế được hiệu quả hơn, cần có thêm những giải pháp cụ thể như sau:

• Xây dựng hệ thống đánh giá và xếp hạng doanh nghiệp: Hiệp hội cần có tiêu chí đo đếm, đánh giá đạo đức các doanh nghiệp để xếp hạng, giúp người dân có cơ sở để lựa chọn sản phẩm uy tín.
• Tăng cường vai trò của truyền thông: Các cơ quan truyền thông cần kiểm tra kỹ thông tin trước khi đăng tải quảng cáo về TPCN, đảm bảo thông tin chính xác, khách quan, không gây hiểu lầm.
• Gắn nhãn “đèn xanh-đèn đỏ” cho sản phẩm: Hiệp hội có thể đề xuất hình thức gắn nhãn “đèn xanh-đèn đỏ” cho các sản phẩm TPCN, giúp người tiêu dùng dễ dàng nhận biết và lựa chọn sản phẩm an toàn, chất lượng.

Góp phần "dẹp loạn" thị trường thực phẩm chức năng bằng Quy chế đạo đức trong quảng cáo ảnh 2

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Phong, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế phát biểu tại tọa đàm.

Hướng tới một thị trường thực phẩm chức năng lành mạnh

Việc ban hành Quy chế đạo đức trong quảng cáo TPCN là một bước đi đúng đắn và cần thiết trong bối cảnh thị trường TPCN đang có nhiều diễn biến phức tạp. Tuy nhiên, để quy chế này phát huy hiệu quả thực sự, cần có sự chung tay của cả cộng đồng, từ các cơ quan quản lý, doanh nghiệp đến người tiêu dùng. Mỗi người cần nâng cao ý thức, trách nhiệm của mình để góp phần xây dựng một thị trường TPCN lành mạnh, đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng và sự phát triển bền vững của ngành.

Bên cạnh đó, người tiêu dùng cần được trang bị những kiến thức cần thiết về thực phẩm chức năng, cách lựa chọn sản phẩm an toàn và hiệu quả, ví dụ như đi nhật nên mua thực phẩm chức năng gì để có thể tự bảo vệ mình trước những thông tin sai lệch, quảng cáo gian dối.

Góp phần "dẹp loạn" thị trường thực phẩm chức năng bằng Quy chế đạo đức trong quảng cáo ảnh 3

Thứ trưởng Thông tin và Truyền thông Nguyễn Thanh Lâm phát biểu tại tọa đàm.

Quy chế đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chức năng không chỉ là một văn bản pháp lý mà còn là một lời kêu gọi sự chung tay của toàn xã hội, cùng nhau xây dựng một thị trường thực phẩm chức năng minh bạch, công bằng và bảo vệ sức khỏe của người dân. Hy vọng rằng, với sự nỗ lực của tất cả các bên, chúng ta sẽ sớm đạt được mục tiêu này, góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành thực phẩm chức năng Việt Nam.

Góp phần "dẹp loạn" thị trường thực phẩm chức năng bằng Quy chế đạo đức trong quảng cáo ảnh 4

Nhà báo Nguyễn Ngọc Thanh, Trưởng Ban Nhân Dân điện tử, Báo Nhân Dân phát biểu tại tọa đàm.